فرنوم لب و فرنکتومی چیست؟ عوارض و درمان آن
فرنوم لب
فرنوم یا فرنولوم بر حسب تعریف Miller غشائی است که دو قسمت را بهم متصل می کند، بطوریکه در حرکت هر کدام محدودیتی ایجاد نماید، در حفره دهان فرنوم در نواحی مختلف دیده می شود:
1) لبی فکی بالا و فک پایین که به آن مهار لبی نیز اطلاق می شود.
2) زبانی فک پائین که از زبان به ناحیه بین دو سانترال در قسمت میانی ادامه می یابد.
3) در ناحیه پرمولرهای فک پایین و فک بالا.
فرنوم ممکن است بصورت یک لایه و ساده و یا ممکن است چند لایه و مرکب باشد اگر چسبندگی فرنوم در خط لثه و مخاط آلوئول و لثه چسبنده باشد مشکلی ایجاد نمی نماید و هر چه بطرف لبه لثه و لثه آزاد ادامه یابد مسائل مربوط به فرنوم بلند را به دنبال خواهد داشت.
انواع فرنوم
-
فرنوم لبی
فرنولوم لبی ماگزیلاری به لب بالا و لثه‌هایی متصل میشود که دقیقاً بالای دو دندان قدامی قرار دارد. اگر زبان را بین دندان‌ها و لب فوقانی ببرید، این نوار عضلانی باریک را حس خواهید کرد.
-
فرنوم زبانی
فرنوم زبان بافتی عضلانی است که مرکز پشت زبان را به کف دهان متصل میکند. بند زیر زبان گاهی تا نوک زبان کشیده میشود و عارضه زبان گره خورده را ایجاد میکند.
بیماران دچار زبان گره خورده در غذا خوردن و صحبت کردن با مشکل روبرو میشوند. فرنکتومی زبانی فقط در صورتی انجام میشود که بند زیر زبان غذا خوردن و صحبت کردن کودک را مختل کند.
بند زبان چیست؟
بند (فرنوم) زبان به حالتی گفته میشود که زبان با نوار بافتی باریکی، موسوم به فرنوم، به کف دهان چسبیده باشد. این بافت در حالت عادی اتصالی آزاد دارد، اما در بعضی موارد سفت و کشیده و یا کوتاه است و اجازه حرکت آزادانه به زبان نمی‌دهد.
کل ظاهری بند زبان متفاوت است؛ نوار بافتی گاهی به نوک زبان متصل میشود و حالتی قلبی شکل به زبان می‌دهد، حال آن که در بعضی موارد بند زبان دیده نمیشود و بدنه زبان آن را می‌پوشاند.
بند جلوی زبان: نوار بافتی یا فرنوم که زبان را به کف دهان متصل میکند، در این حالت به راحتی دیده میشود.
بند عقب زبان: در این حالت مشاهده بافت دشوارتر است، اما ملموس است و با لمس کردن حس میشود. اگر بند بافتی کوتاه یا کشیده باشد، حرکت زبان را محدود میکند و در نتیجه توانایی نوزاد برای شیر خوردن کاهش می‌یابد.
بیشتر بخوانید انواع بینی ، جراحی زیبایی بینی و انواع جراحی بینی
عوارض فرنوم زبانی در کودکان
مشکل بند زبانی زمانی پیش می‌آید که فرنوم لب تا نزدیک نوک زبان کشیده شده باشد و کودک نتواند زبان را تا سقف دهان بالا ببرد.
کشیده شدن فرنوم اختلال‌های گفتاری را به دنبال دارد و چون دامنه حرکتی محدود زبان از نگه داشتن سینه یا شیشه هنگام مکیدن جلوگیری میکند، تغذیه کودک نیز مختل میشود.
جراحی فرنکتومی زودهنگام از سن 6 الی 7 سالگی، انجام میشود تا از بروز اختلال گفتاری جلوگیری شود.
ارتباط کوتاهی بند زیر زبان و گفتار
کوتاهی بند زیر زبان گاهی هیچ مشکلی در گفتار یا بلع کودک ایجاد نمی کند.
برای تکلم به طور معمول زبان قابلیت بسیار زیادی برای جبران محدودیت حرکتی ناشی از گیر زبان دارد، اما در مبتلایانی که محدودیت حرکتی زبان زیاد باشد، ممکن است ادای بعضی از حروف و کلمات به راحتی امکان‌پذیر نباشد.
در این کودکان حدود ۳ سالگی، اشکالات گفتاری و تلفظی به خصوص ادای حروفی مثل/ ل سِ، شِ، ت ،د زِ/ ممکن است جلب توجه کند.
وقتی نوزادی مبتلا به گیر زبان است، براحتی نمی‌توان پیش‌بینی کرد آیا بعدا دچار مشکلات تکلمی خواهد شد یا خیر؟
اما اگر موارد زیر وجود داشته باشد به احتمال زیاد هنگام به حرف افتادن مشکلات تلفظی ظاهر خواهد شد:
ـ نوک زبان یک فرورفتگی داشته باشد یا به عبارت ساده‌تر نوک زبان دو شاخه باشد.
ـ نوزاد نتواند زبانش را از دهانش بیرون بیاورد.
ـ نوزاد نتواند زبانش را به سقف دهانش برساند.
بند لب چیست؟
به اتصال لب فوقانی به لثه فک بالا فرنوم لب گفته میشود. بند لب بالا در اکثر موارد همزمان با بند زبان وجود دارد. بند لب اتصال سفت و غیرآزادی است که بین لب فوقانی و استخوان فک بالا وجود دارد و اجازه حرکت به لب نمی‌دهد.
نوزاد برای این که بتواند سینه را به خوبی بگیرد و شیر را بمکد، باید بتواند لب بالا را جمع کند.
عوارض بند لب در کودکان
کوتاهی بیش از حد فرنوم فاصله‌دار شدن دو دندان پیشین فک بالا و سخت بسته شدن دهان را به دنبال دارد که به تنفس از راه دهان و آهسته شدن رشد استنشاق از راه بینی می‌انجامد.
کوتاه بودن فرنوم لب، تحلیل لثه را نیز در پی دارد. دندانپزشک یا متخصص لثه جراحی فرنکتومی را برای رفع این مشکل پیشنهاد می‌دهد. فرنوم در این عمل بریده میشود تا لب بالا آزادانه حرکت کند.
چسبیدن زبان به کف دهان مشکلات متعددی را برای تغذیه نوزاد ایجاد میکند که از دشواری در گرفتن سینه تا چرخه‌های تغذیه‌ی مستمر را دربرمی‌گیرد.
مشکلات همراه با ناهنجاری های فرنوم
هدف فرنوم دادن استحکام و ثبات به لب بالا، لب پایین، و زبان داخل دهان است. وقتی فرنوم به صورت غیر عادی داخل دهان رشد می کند، می تواند منجر به بروز مشکلاتی داخل دهان شود.
برخی مشکلاتی که ممکن است فرد با وجود فرنوم مشکل دار تجربه کند عبارتند از:
- ناهنجاری های رشد داخل دهان.
- ناراحتی حین قورت دادن غذا.
- ایجاد مشکل در رشد عادی دو دندان جلوی فک بالا که موجب ایجاد فاصله بین آنها می شود.
- پاره شدن فرنوم.
- مشکل در شیر خوردن نوزاد، به خاطر وجود گره لبی یا گره زبانی.
- خر و پف کردن و تنفس دهانی، در نتیجه ناهنجاری رشد فک در نتیجه رشد غیر عادی فرنوم.
- مشکلات گفتاری در صورت وجود گره زبانی.
- مشکل در کشش کامل زبان.
- ایجاد فاصله بین دو دندان جلو.
- مشکل کشیدگی بافت لثه از روی پایه دندان ها و بی پوشش ماندن ریشه دندان ها.
ناهنجاری های فرنوم می توانند پس از جراحی های دهانی نیز اتفاق بیفتند که در نتیجه مشکلاتی در تکنیک های جراحی بوجود می آیند.
برای جراح دهان مهم است هنگام برش بافت نرم داخل دهان کاملاً دقیق و محتاط باشد. هر کار غیر عادی می تواند منجر به بروز یک ناهنجاری در فرنوم و مشکلات طولانی مدت در دندان ها، لثه ها، و دهان شود.
فرنکتومی چیست ؟
فرنکتومی عمل جراحی ساده‌ای است که برای برداشتن فرنوم دهان انجام میشود.
فرنوم یا بند اتصالی عضلانی بین دو بافتی است که در سمت داخلی گونه‌ها و لب‌ها و داخل دهان و لثه‌ها قرار دارد. فرنوم داخل دهان در دو نوع بند لب (فرنوم لبی) و بند زیر زبان (فرنوم زبانی) وجود دارد.
عمل فرنکتومی زبانی یا لبی یک جراحی سرپایی است که در کلینیک‌های پیشرفته دندانپزشکی قابل انجام است. اگر نوزاد نتواند سینه مادر را نگه دارد، جراحی فرنوم باید بلافاصله پس از متولد شدن نوزاد در همان بیمارستان محل زایمان انجام شود تا مشکلی برای تغذیه نوزاد پیش نیاید.
پس از مدتی هنگامی که کودک شروع به حرف زدن کرد، باید برای انجام جراحی فرنکتومی به متخصص گفتاردرمانی یا متخصص ارتودنسی مراجعه نمود.
عمل جراحی فرنوم گاهی در سنین بالاتر و دوران بلوغ در زمان شروع ارتودنسی و یا بهره‌گیری از درمان‌های پروتز و یا پریودنتال انجام میشود.
البته منظورمان این است که تمام بندهای زیر زبان به درمان نیاز دارند. ضرورت جراحی فرنوم پس از بررسی دقیق مزایا و معایب عمل تعیین میشود. اگر فرنولوم به نحو نامناسب یا در نقطه‌ای بسیار پایین به لب بالا متصل باشد، فاصله بین دو دندان قدامی فک بالا زیاد میشود.
انواع فرنکتومی
فرنوم‌های متعددی در بدن انسان وجود دارد که تعدادی از آنها در دهان و حتی در ناحیه تناسلی قرار دارد. اما زمانی که صحبت از فرنکتومی است، فقط دو یا سه فرنوم مد نظر است. جراحی فرنوم هر سه مورد به روشی مشابه اما برای برطرف کردن مشکلاتی متفاوت انجام میشود.
-
فرنکتومی لب بالا
فرنکتومی لب غالباً بر روی فرنومی انجام میشود که لب بالا را به فک بالا متصل میکند، مشکل با رشد کردن لثه‌ها و دندانهای کودک مشخص میشود که عموماً اما نه لزوماً زیبایی است. اگر بند لب بیش از حد کوتاه یا سفت باشد، چند مشکل رایج پیش می‌آید.
نخست این که بافت رباط به سمت دو دندان قدامی بالا کشیده میشود و باعث فاصله بین این دندان‌ها (دیاستم) میشود. به علاوه چون حرکت لب بالا محدود شده است، کودک نمی‌تواند دهان را کامل ببندد و دهان همیشه به نظر باز می‌آید.
در این حالت کودک از راه دهان تنفس میکند و در نتیجه استنشاق از بینی و رشد فک و شکل‌گیری راههای عبور هوا به خوبی انجام نمیشود. تحلیل لثه نیز یکی از عوارض بند لب است.
-
فرنکتومی بند زبان
فرنوم زبان، بند سفت و کشیده‌ای زیر زبان است که حرکت زبان را در حالت استراحت و قرار گرفتن روی کف دهان محدود میکند. انعطاف‌پذیری در اکثر افراد آنقدر هست که زبان حرکت کافی برای صحبت کردن و غذا خوردن را داشته باشد.
اما اگر بند زبان بسیار کوتاه یا سفت باشد، زبان به کف دهان می‌چسبد. و اصطلاحاً مشکل “زبان گره خورده” پیش می‌آید که عوارض متعددی را به دنبال دارد.
اگر زبان بیش از حد پایین باشد، مانع از رشد صحیح فک در کودکان میشود و در درازمدت باعث مشکلات مربوط به نامرتبی دندان‌ها میشود. دیگر پی‌آمد زبان گره خورده آپنه یا وقفه تنفسی در خواب است.
عارضه دیگر این است که زبان نمی‌تواند فشار کافی را هنگام بلع به کام یا سقف دهان وارد کند و در عوض زبان بین دندان‌ها قرار میگیرد و به مرور مانع بسته شدن بین دندان‌ها و دهان میشود. آخرین عارضه ناشی از زبان گره خورده مشکلات گفتاری و نوک زبانی حرف زدن است.
-
فرنکتومی لب پایین
دلایل انجام جراحی برداشتن فرنوم لب پایین و بالا یکسان است و در کل برای جلوگیری از مشکلات دندانی و تحلیل رفتن لثه انجام میشود.
البته فرنکتومی لب بر روی بزرگسالان نیز انجام میشود تا دندان مصنوعی به خوبی روی لثه‌ها بنشیند. فرنوم با هر بار حرکت کردن لب دندان مصنوعی را از روی لثه‌ها جدا میکند و آرامش بیمار را سلب میکند.
قبل از انجام فرایند چه نکاتی را باید با جراح در میان بگذارید؟
بسیار مهم است که اطلاعات زیر را در اختیار جراح خود قرار دهید. این کار به پزشک شما اجازه می دهد خطرات فرنکتومی لبی را ارزیابی نماید و به پرهیز از دشواری های غیر ضروری و ناخواسته کمک نماید.
- فهرست کاملی از داروهایی که در حال حاضر مصرف می کنید.
- حساسیت به دارو یا غذای خاص.
- مصرف رقیق کننده های خون مانند آسپرین، وارفارین، مکمل های گیاهی، یا دراوهایی از این دسته.
- وجود خونریزی غیر عادی، یا احتمال خونریزی بیش از حد معمول در سوابق پزشکی خود یا یکی از اعضای خانواده.
- ابتلا به دیابت، فشار خون بالا، درد قفسه سینه، یا حمله قبلی در گذشته.
- تشخیص لخته خون در پا (ترومبوز عمقی وریدی) یا شش ها (آمبولی شش ها) در گذشته.
- فهرستی از جراحی هایی که در گذشته داشته اید، از جمله: برداشت آپاندیسیت، کیسه صفرا، یا هر عضو دیگری از بدن؛ اصلاح هر قسمتی از بدن با جراحی؛ از جمله: درمان فتق، یا ترمیم سوراخ دیواره روده، و غیره
طی فرنکتومی چه اتفاقی می افتد؟
فرنکتومی ها معمولاً جراحی های کوچکی هستند که در کلینیک های دندانپزشکی و تحت بی حسی موضعی یا بیهوشی کامل انجام می شوند.
بهبودی آنها خیلی سریع اتفاق می افتد و اغلب چند روز طول می کشد. این فرایند، بسته به وسعت جراحی و هدف آن، می تواند با استفاده از تیغ، الکتروسرجری، یا لیزر انجام شود.
جراح دهان یا منطقه جراحی را بی حس می کند، یا اگر فرنکتومی خیلی گسترده باشد، یا بیمار خیلی کم سن باشد، آن را تحت بیهوشی عمومی انجام می دهد.
در طول بیهوشی عمومی، فرد هیچ چیز احساس نخواهد کرد. سپس جراح دهان بخش کوچکی از فرنوم را برخواهد داشت و در صورت لزوم زخم را خواهد بست. در پایان ممکن است بخیه زده شود.
فرنکتومی با لیزر
عمل فرنکتومی را با لیزر انجام داده و فرنکتوم (بند) را با پالس‌های لیزر بدون حتی لمس کردن آن به آرامی از اتصال جدا میکنند.
چند قطره داروی بی‌حسی محل مورد نظر را آنقدر بیحس میکند که حتی یک کودک 6 ساله نیز میتواند عمل را به خوبی تحمل کند.جراحی فرنوم در کودکان به کمک لیزر برای آنها کاملا قابل تحمل است.
از آنجایی که دستگاه واتر لیز برخلاف لیزرهای قدیمی به بافت آسیب نمی‌زند یا آن را نمی‌سوزاند، دوران التیام کوتاه‌تر میشود. مدت زمان خود عمل 3 تا 5 دقیقه است و زخم با تشکیل پوست جدید ظرف 10 روز التیام می‌یابد.
اتصال فنوم جدید حداقل 5 میلی‌متر بالاتر برده میشود، لثه‌ها تمیز میشود و زبان یا لب نیز آزاد میشود. ناراحتی پس از عمل نیز بسیار کمتر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. ناحیه عمل شده 2 تا 3 روز حساس است، اما مشکلی برای غذا خوردن و صحبت کردن وجود ندارد.
درمان فرنوم لب در درمان های ارتودنسی
در برخی موارد، متخصصین ارتودنسی در اواخر درمان توصیه می کنند که به منظور ثابت ماندن مرتبی دندان ها، جراحی فرنوم لب و زبان برای بیمار انجام شود.
در این شرایط، برداشتن فرنوم و جراحی آن تنها روش است که مانع از برگشت شرایط دندان ها به وضعیت اولیه آن ها می شود و از فاصله دار شدن دندان ها نیز جلوگیری می کند.
در این مواقع، معمولا متخصصین ارتودنسی بسته به موقعیت دندان ها و شرایط درمانی بیمار، بهترین زمان انجام عمل فرنوم را قبل از ارتودنسی، حین درمان ارتودنسی و یا بعد از آن مشخص می کنند.
زمانی که یک فرنوم کوتاه منجر به جابجایی دندان ها و یا حتی جابجایی فک افراد شود، انجام عمل فرنکتومی بخش مهمی از درمان ارتودنسی به شمار می رود.
در صورتی که فرنوم زبانی کوتاه در دهان فرد وجود داشته باشد، بیمار فک پایین خود را به جلو حرکت می دهد تا در نتیجه آن، غذا خوردن و صحبت کردن برایش ساده تر شود. این عمل در نهایت منجر به درد فک و یا ایجاد ناهنجاری آندربایت می شود.
در این شرایط، انجام عمل فرنکتومی زبان برای کمک به درمان ارتودنسی و اثبات موفقیت آن انجام می شود.
علاوه بر آن، در صورتی که فرنوم لب منجر به ایجاد فاصله بین دندان های جلویی فرد شود، متخصص ارتودنسی پس از انجام درمان ارتودنسی با استفاده از براکت ها، انجام عمل فرنکتومی را به فرد پیشنهاد می دهد تا در نتیجه آن، فاصله بین دندان ها مجدد ایجاد نشود و در واقع، درمان ارتودنسی بی اثر نباشد.
فرایند فرنکتومی لبی چقدر طول می کشد؟
زمان مورد نیاز برای انجام این جراحی به تکنیک مورد استفاده در انجام آن بستگی دارد؛ با این حال، کل این فرایند بیشتر از ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول نخواهد کشید. فرایند جراحی اصلی (برش) ممکن است تنها چند دقیقه طول بکشد.
مراقبت پس از عمل
ناحیه پس از عمل شبیه به یک زخم بزرگ است و خونریزی اندکی دارد که البته موردی برای نگرانی نیست. در صورت خونریزی داشتن کافی است یک تکه گاز پانسمان را روی زخم بگذارید و آن را فشار دهید تا خون را به خود جذب کند.
ناحیه عمل شده را تمیز نگه دارید و آن را با یک تکه گاز و پراکسید پاک کنید. متخصصین کلینیک دندانپزشکی تهران استفاده موضعی از روغن ویتامین E را توصیه میکنند.
بیماران باید ناحیه عمل شده را مدت یک هفته به دقت تحت نظر داشته باشند و در صورت بروز هر گونه عوارض به متخصص مراجعه کنند.
عوامل ایجاد کننده این بیماری شامل موارد زیر میشوند:
