سرطان زبان

سرطان زبان، نوعی سرطان دهانی محسوب می شود که معمولاً در سلول‌های پوششی سطح زبان گسترش می‌یابد.
این بیماری می‌تواند سبب ایجاد تومور‌ها یا ضایعاتی شود و مهم‌ترین علائم آن درد زبانی است که التیام نمی‌یابد و زبان دردناک می شود.
این نوع سرطان بیشتر در بین آقایان رواج دارد.
امروزه یکی از مهم ترین سرطان ها که افراد به آن مبتلا می شوند سرطان زبان و حفره دهان می باشد، این سرطان در صورت تشخیص در مراحل ابتدایی قابل کنترل و درمان می باشد.

90% سرطان های حفره دهانی از سرطان زبان ، لب ، مخاط بوکال و لثه تشکیل شده است که رایج ترین آن ها سرطان زبان می باشد، از Hن جا که زبان قابل دید و در دسترس می باشد خود بیمار می تواند آن را تشخیص دهد .

بروز هر گونه زخم طول کشیده در زبان باید فرد را مشکوک به این بیماری کند ولی به این نکته توجه کنید که هر تغییری به معنای مبتلا شدن به سرطان نمی باشد.

معمولاً سرطانهای زبان در ابتدا به صورت زخم بزرگ شونده تظاهرمیکند که بیمار مدتها آن را به عنوان افت درمان کرده است .

اما توجه داشته باشید که افت بیشتر از دوهفته طول نمیکشد پس هرگونه زخم طول کشنده در زبان باید توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی ویزیت شود.

سرطان زبان بیشتر کدام قسمت‌های آن را درگیر می‌کند؟

سرطان زبان می‌تواند در دو ناحیه مختلف زبان گسترش یابد که شامل:
سرطان زبان در جلوی زبان و پشت آن است.

در یک تقسیم‌بندی ساده می‌توان زبان را به بخش متحرک جلویی و قسمت انتهایی یا قاعده زبان تقسیم کرد که در ۸۵ درصد موارد، بخش متحرک زبان دچار سرطان می‌شود که قابل‌ مشاهده است و ساده‌تر تشخیص داده می‌شود.

 

انواع سرطان زبان از نظر بافت

• سرطان زبان نافذ:در این شکل قرحه ای که روی زبان موجود است از طرف عمق بزرگ می شود و تمام عضلات زبان بیمار مبتلا به این نوع سرطان زبان را فرا می گیرد.
• سرطان زبان جوانه :در این شکل جوانه هایی بر روی زخم پدید می آید که مانند قارچ است و از کناره های زخم تجاوز می کند.
• سرطان زبان ارتشاحی :این ارتشاحات که در قاعده سرطان پیدا می شود قبل از زخمی شدن سرطان به وجود می آید.
• سرطان زبان غانقرایایی :در این شکل زبان ، فساد انساج و بوی بد و خونریزی جلب توجه می کند.

بیشتر بخوانید سرطان ، تومور و کیست های دهانی چیست و درمان آن

چه عواملی سبب ابتلا به این نوع سرطان می‌شود؟

عوامل متعددی در ابتلا به سرطان زبان دخالت دارد؛ از جمله مصرف دخانیات و الکل، رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان یا عوامل تحریک‌کننده مانند دندان مصنوعی‌های نامناسب، مصرف همزمان الکل و سیگار خطر ابتلا به سرطان زبان را ۸۰ تا ۹۰ درصد افزایش می‌دهد.

در بین غیرسیگاری‌ها عوامل دیگری مانند عفونت ناشی از یک دسته از ویروس‌ها به نام پاپیــــلوما – ویروسی که انواعی از آن‌ها عامل ایجاد زگیل‌های پوستی هستند، ممکن است باعث ابتلا به این سرطان، به خصوص سرطان انتهای زبان، شود.

 

علائم و نشانه های سرطان زبان

در برخی موارد، سرطان زبان منجر به بروز هیچ گونه علامت و نشانه ای نمی شود.

این سرطان معمولا در معاینات دندانپزشکی و یا زمان انجام تست های روتین، تشخیص داده می شود. از جمله علائم و نشانه های سرطان زبان می توان به موارد زیر اشاره کرد:- وجود توده و یا زخم روی زبان.
– خونریزی از زبان
– مشکلات بلع، صحبت کردن و یا حرکت دادن زبان
– گلو درد و زبان درد
_ احساس درد هنگام جویدن غذا
علاوه بر زخم‌های روی زبان، احساس درد در زمان جویدن غذا یا در حین ادای برخی از کلمات ممکن است از علائم دیگر سرطان زبان باشد. این درد ناشی از وجود توموری است که در حال رشد و برهم‌زدن عملکرد زبان است.

اگر درد زبان طولانی شود و بخصوص در زمان مصرف برخی نوشیدنی‌ها یا غذاهای تند بروز کند، حتما باید توسط پزشک متخصص بررسی شود.

– وجود توده در گردن
_ بزرگ‌شدن غده‌های لنفاوی در ناحیه گردن
غده‌های لنفاوی تحت فکی در ناحیه چانه یا غده‌های لنفاوی گردنی در سمتی که تومور رشد کرده است، بزرگ می‌شوند. این بزرگی پیش‌رونده است و ممکن است غده‌های لنفاوی سفت و دردناک شوند.

یک حالت دیگر بزرگی واکنشی غده‌های لنفاوی گردن است، زیرا ممکن است به دنبال سوارشدن عفونت روی زخم‌های ناشی از تومور این غده‌ها بزرگ شوند.

البته بزرگی این غده‌های لنفاوی در هر حال ممکن است نشان‌دهنده این مساله باشند که تومور شروع به انتشار در بدن کرده. اگر هر نوع بزرگی غده‌های لنفاوی در ناحیه گردن بعد از سه هفته از بین نرود، لازم است که به پزشک متخصص مراجعه کنید.
_ درد در ناحیه گوش
یکی دیگر از علائم سرطان زبان درد در ناحیه گوش است که در ابتدا به‌صورت متناوب بروز می‌کند و بتدریج شدید و مداوم می‌شود. در واقع تومور، عصب تامین‌کننده حس زبان را احاطه و ایجاد درد می‌کند.

این درد که اصطلاحا درد ارجاعی نامیده می‌شود، در ناحیه گوش در طرفی که تومور قرار دارد بروز می‌کند و نشان‌دهنده این است که تومور بزرگ شده و پیشرفت کرده است. در این صورت نیز فرد باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کند تا علت اصلی درد مشخص شود.
_ احساس سوزش ناشی از مصرف مواد غذایی ترش و تند
همان‌طور که گفته شد افراد مبتلا به سرطان زبان در حین مصرف مواد غذایی تند یا ترش و الکل در زبان خود احساس سوزش یا درد می‌کنند؛ چون زخمی در زبان آنها وجود دارد.

بنابراین هر ماده غذایی تحریک‌کننده در ابتدا سوزش و سپس دردهای بتدریج شدید ایجاد می‌کند. اگر احساس هر نوع سوزش و دردی در ناحیه زبان بیش از سه هفته به طول بینجامد، لازم است توسط پزشک متخصص بررسی شود.

البته ناگفته نماند که ظاهر شدن علائم گفته شده می تواند ناشی از اختلالات دیگر نیز باشد. به همین خاطر توصیه می شود در صورت مشاهده علائم بالا به پزشک مراجعه شود.

 

مراحل بیماری سرطان زبان چه هستند؟

پزشکان با توجه به میزان سرطان و این که آیا به سایر قسمت های بدن منتشر شده است یا نه، سرطان را به مراحل متفاوتی تقسیم می کنند. برای این سیستم تقسیم بندی از حروف و اعداد استفاده می کنند.

حرف T نشان دهنده تومور و حرف N نشان دهنده غدد لنفاوی گردن است. این حروف هر کدام سیستم عدد گذاری ای دارند.

که برای T این سیستم از ۱-۴ است و برای N از ۰-۳ است. افرادی با تومور T1 پایین ترین درجه تومور را دارند، در حالی که افرادی با T4 بالاترین درجه تومور را دارند.

تقسیم بندی ای به نام دسته بندی N0 وجود دارد که نشان می دهد سرطان به غدد لنفاوی گردن منتشر نشده است. سرطان زبانی که به غدد لنفاوی منتشر شده باشد با N3 نشان داده می شود.

به علاوه می توان سرطان زبان را از طریق روش زیر تقسیم بندی کرد:

درجه پایین
متوسط
درجه بالا
این درجات نشان می دهند که سرطان تا چه حدی پیشرفت کرده و احتمال انتشار آن به سایر قسمت های بدن تا چه میزان است.

آیا سرطان زبان قابل درمان است؟

همان‌طور که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، مهم‌ترین نشانه سرطان زبان درد در ناحیه زبان است.

البته هر دردی در زبان را نمی‌توان مستقیماً به وجود سرطان ربط داد اما درد‌های مداومی که التیام نمی‌یابند می‌توانند از نشانه‌های وجود سرطان زبان باشند.

این سرطان از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها بوده که در میان مردم کمتر شنیده شده است و در دو ناحیه جلو و پشت زبان می‌تواند گسترش یابد. اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود درمان آن امکان‌پذیر خواهد بود.

افرادی که بیش از حد سیگار می‌کشند یا الکل می‌نوشند، باید نسبت به ابتلا به سرطان دهان محتاطانه‌تر عمل کنند. آن‌ها همچنین باید به طور منظم به پزشک یا دندان‌پزشک مراجعه کنند.

با ابتلا به این بیماری لکه‌های قرمز یا سفیدی در آستر دهان یا زبان ظاهر می‌شوند و زخم‌های این ناحیه التیام نخواهند یافت.

سرطان زبان در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان است، اما در صورت عدم تشخیص و درمان زود هنگام می‌تواند تهدید کننده جان فرد باشد. با گذشت زمان ممکن است سرطالن در نقاط دیگر دهان، نواحی سر و گردن یا سایر قسمت‌های بدن هم گسترش یابد؛

بنابراین در صورت مشاهده‌ی هر یک از علائم بالا و نشانه‌های مشکوک به سرطان زبان حتماً به پزشک مراجعه کرده و مشکلاتتان را با او در میان بگذارید.

 

 

تشخیص بیماری سرطان زبان

برای تشخیص، پزشک از سابقه پزشکی بیمار استفاده می‌کند و سؤالات خاصی راجع به علائم از او می‌پرسد.

برای معاینه، از یک آینه کوچک و بلند که برای نگاه کردن به زبان گلو استفاده می‌شود. همچنین، آزمایش‌های متعددی برای کمک به تشخیص بیماری انجام می‌شود. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

اشعه ایکس از دهان و گلو: شامل اسکن CT و اسکن MRI است.
اسکن PET (توموگرافی انتشار پوزیترون): در این روش از مواد رادیواکتیو برای شناسایی فعالیت بیش از اندازه سرطان در یک اندام استفاده می‌شود. این آزمایش نشان‌دهنده رشد تومور است.

بیوپسی: سرطان زبان معمولاً نیاز به بیوپسی دارد، به این صورت که یک نمونه کوچک از بافت که برای تشخیص سرطان از تومور دریافت می‌شود.

بعد از اینکه جراح بافت را جدا کرد، یک آسیب‌شناس سلول‌های زیرمیکروسکوپ را معاینه می‌کند. روش‌های مختلفی برای به دست آوردن بیوپسی وجود دارند که به شرح زیر هستند:

• بیوپسی آسپیراسیون ریز سوزن: یک سوزن نازک درون توده مشکوک وارد شده و نمونه از طریق مکش به داخل سرنگ کشیده می‌شود.
• بیوپسی برشی: یک نمونه با چاقوی کالبدشکافی برداشته می‌شود.
• بیوپسی پانچ: با استفاده از تیغه دایره‌ای کوچک، یک قسمت از بافت برداشته می‌شود.

 

پیش گیری از سرطان زبان :

جلوگیری از ابتلا به سرطان زبان ممکن نیست. با این حال، اگر افراد به هر کدام از علایم یا نشانه های سرطان زبان را دیدند، باید هر چه زودتر با پزشک خود قرار ملاقات داشته باشند.

بعد از آنکه پزشک بتواند بیماری را تشخیص دهد، درمان زود شروع می شود و دیدگاه مطلوب تری دارد.همچنین عواملی در سبک زندگی وجود دارند که افراد می توانند کنترل خطر ابتلا به سرطان زبان را به حداقل برسانند. این موارد عبارتند از:

1. ترک سیگار کشیدن: ترک سیگار می تواند خطر ابتلا به سرطان زبان را کاهش دهد.
2. محدود کردن مصرف الکل و یا جلوگیری از آن به طور کامل
3. مصرف غذاهاب مقوی و سالم که شامل میوه ها و سبزیجات زیادی می شود.
4. بهداشت دندان خوب با مسواک زدن و نخ دندان به طور منظم و در جلسات منظم دندان پزشکی.
5. دریافت یک دوره کامل از واکسن HPV
6. رابطه جنسی ایمن و استفاده از یک سد دهانی برای رابطه جنسی دهانی

درمان سرطان زبان

معمولا پزشکان برای درمان سرطان زبان و دهان و برای این که تومور را از دهان فرد بیرون بیاورند عمل جراحی را تجویز می کند. اگر تومور در بدن فرد زیاد باشد و بیماری بسیار گسترش پیدا کرده باشد باید از چند روش متعدد استفاده کرد.

در این شرایط پزشک ممکن است قسمتی از زبان را بردارد. معمولاً پزشکان در جراحی زبان و دهان تلاش می‌کنند تا عوارض جانبی را برای بیمار به وجود می آورد اما با این حال ممکن است فرد بیمار بعد از عمل جراحی عوارضی مانند مشکلاتی در حرف زدن، خوردن، تنفس و بلعیدن احساس کند.

در این سرطان هم مانند سرطان های دیگر در کنار عمل جراحی از پرتودرمانی و شیمی درمانی نیز استفاده می شود.
هدف از پرتو درمانی و شیمی درمانی این است که سلول های سرطانی به طور کامل از بدن فرد خارج شود.

• پرتو درمانی:
  این روش با استفاده از تشعشع بر روی ناحیه مورد نظر که توده سرطانی در آن وجود دارد اشعه وارد می‌کند تا توده را از بین ببرد. زمان این روش بسیار کم است و می‌تواند به سالم ماندن بافت‌های دیگر کمک کند.
• شیمی درمانی:
  در این روش با استفاده از داروهای تزریقی تمام سلول‌های سرطانی موجود در بدن از بین می رود. معمولاً زمانی که سلول های سرطانی به قدرت های لنفاوی نزدیک باشد از این روش استفاده می شود.

درمان هدفمند دارویی:
این روش با دخالت در رشد سلول سرطانی می تواند به درمان سرطان کمک کند. معمولا از این روش با پرتودرمانی و شیمی درمانی ترکیب می شود. سرطان زبان و لثه سرطان بسیار نادری است.

این سرطان سلول های پوششی روی سطح دهان و یا زبان را دچار اختلال می کند. این بیماری می تواند زبان و دیگر قسمت های دهان را درگیر کند. معمولا در قسمت های جلویی و یا پشتی زبان اتفاق می افتد. زبان درد و غیر تسکین زبان می تواند از علائم شایع این بیماری باشد.

 

یکی از نشانه های سرطان دهان و زبان، وجود لکه و یا ضایعات سفید رنگ بر روی زبان می باشد. ضخامت این ضایعات از 2 تا 3 سانتی متر بیشتر نمی شود.

این ضایعات به صورت تورم دیده نمی شوند و مسطح هستند. این ضایعات ممکن به رنگ سفید یا رنگی و خونی دیده شوند. این ضایعات بدون علامت هستند و در هنگام لمس کردن سفت هستند.

در معرض نور افتاب قرار گرفتن می تواند یکی از دلیل مهم و اساسی در ابتلا به سرطان زبان و دهان باشد. نور آفتاب باعث سوختگی لب و پوست می شود و می تواند در اخر فرد را به سرطان زبان و دهان مبتلا کند.

نور آفتاب می تواند رنگدانه های موجود در پوست و یا لب را از بین ببرد. پوست غشای بسیار نازکی دارد و گرما یا سرما می تواند تاثیرات منفی را بر روی آن بگذارد.

به طور کلی پزشکان توصیه می کنند که شش ماه در میان دندان های خود را معاینه کنید. این کار می تواند به شما کمک کند که اگر علائم نامشخص سرطان زبان و دهان در شما بروز داده است، مشخص شود.

هر چه دیرتر این بیماری را تشخیص دهید، درمان آن سخت تر می شود.به طور کلی پزشکان برای درمان بسیاری از سرطان ها، عمل جراحی را تجویز می کنند.

رایج ترین درمان برای این بیماری نیز عمل جراحی می باشد. در عمل جراحی پزشکان تلاش می کنند که توده و سلول های سرطانی را از بین ببرند.

گاهی ممکن است توده در جایی باشد که با عمل جراحی نتوان آن را برداشت، در این صورت پزشک از دیگر روش های درمانی استفاده می کند.گاهی توده ی به وجود امده در این سرطان به قدری بزرگ شده و پیش رفته است که دیگر عمل جراحی آن را از بین نمی برد.

در این صورت از پرتو درمانی و یا شیمی درمانی استفاده می شود. این روش ها تنها بر روی ناحیه ی موردنظر تاثیر می گذارد و بافت های دیگر را سالم نگه می دارد.

مواد سرطان زایی که از دود وارد دهان می شود، می تواند بافت ها و سلول های پوششی سطح دهان را تحت تاثیر قرار دهد. باید بدانید که یکی از مهم ترین عامل ابتلا به این سرطان، سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل است.

درصد افرادی که از سیگار و الکل استفاده می کنند، بسیار بالاست، به همین نسبت درصد افرادی که به این سرطان مبتلا می شوند، بالا می باشد.

معمولا پزشکان برای هر بیماری راه تشخیصی را درنظر می گیرند. این بیماری نیز راه های تشخیصی دارد. در ابتدا پزشک فرد را معاینه می کند و اگر شکی به ابتلا شدن داشته باشد، از سی تی اسکن و یا ام ار ای استفاده می کند. این روش پیشرفته ترین روش برای تشخیص بیماری می باشد.

این سرطان انواع مختلفی دارد. تنها پزشک می تواند نوع این سرطان را تشخیص دهد. با مراجعه به پزشک می توانید نوع سرطان دهان و زبان خود را متوجه شوید.

علائم این بیماری ممکن است که بروز نکند اما همانطور که در عکس بالا می بینید، ظاهر زبان و یا دهان شما ممکن است تغییر کند.شما نباید فقط به تغییر شکل ظاهری زبان توجه کنید.

تومور سرطانی در این بیماری می تواند در هر جایی از دهان را درگیر کند و فقط نباید بر روی زبان متمرکز شد. گاهی می تواند لوزه ها و گلو را تحت تاثیر قرار دهد و گاهی هم می تواند بر روی غشای داخلی دهان و لثه ها تاثیر بگذارد.

گاهی ضایعاتی بر روی زبان ایجاد می شود، که به حالت فرورفته می باشد. در اصطلاح پزشکی به آن اندوفیتیک می گویند.

در صورتی که این ضایعه بر روی زبان شما باقی بماند و یا بزرگتر شود، می تواند خطر جدی محسوب شود ولی اگر گوچک باشد به درمان نیازی دارد.

بیمار باید قبل و بعد از درمان نیز نکاتی را رعایت کند. قبل از درمان باید به دندانپزشک مراجعه کند تا سلامت دهان، دندان، لثه و دندان های پر شده بررسی شود.

اگر این نواحی مشکلی داشته باشد می تواند روند درمان را مورد تاثیر قرار دهد.در این سرطان ممکن است زخم هایی بر روی زبان شکل بگیرد.

با دیدن این زخم ها باید نگران شوید و به پزشک مراجعه کنید. گاهی این زخم ها باعث می شود که حساسیت در دهان شما به وجود بیاید و یا دهانتان مزه ی خون بدهد. به این زخم ها توجه کنید.

پیوند استخوان فک صورت

پیوند استخوان فک عملی است که برای بازسازی استخوان همزمان ایمپلنت در مواقعی که دندان‌ها از دست رفته‌اند و به علت‌های مختلفی از جمله بیماری لثه و یا از روی ژنتیک افراد استخوان دندان بیمار تحلیل شده است و برای کار گذاشتن ایمپلنت دندان استخوان لازم و کافی نداریم، به کار برده می‌شود.

برای جایگزین کردن دندان از دست رفته، ایمپلنت و یا ترمیم‌های دندانی در افرادی که استخوان فکشان دچار تحلیل شده الزامی است که پیوند استخون انجام دهند.

در این روش، نقایص استخوان پر می‌شود همچنین ارتفاع و عرض استخوان افزایش می‌یابد. در این جراحی از مواد شبه استخوان و یا استخوان برای بازسازی و جایگزین کردن قسمتی از استخوان که تحلیل رفته استفاده می‌شود.

افرادی که دندان خود را از دست داده اند و قصد کاشت ایمپلنت را دارند به دلیل این که مدتی بدون دندان بودند، ممکن است استخوان فکشان تحلیل رفته باشد، که در این صورت استخوان تحلیل رفته توانایی حمایت از ایمپلنت را نخواهد داشت.

برای کاشت ایمپلنت مقدار مشخصی بافت استخوانی جهت نگه داشتن ایمپلنت لازم است چرا که همین بافت‌های اطراف ایمپلنت بعد از مدتی با آن یک پارچه می‌شوند.

همین جوش خوردن با بافت‌های استخوانی یکی از مهم‌ترین مراحل کاشت ایمپلنت دندان است و زمانی ایمپلنت می‌تواند فشار و نیروی دندان را تحمل کند که به خوبی با استخوان فک جوش خورده و ثابت و محکم شده باشد.

 

 

 

در واقع ایمپلنت پس از کاشت، باعث حمایت و بازسازی بافت‌های استخوان نیز می‌شود زیرا پس از جوش خوردن ایمپلنت به استخوان نیرویی که از سوی دندان به ایمپلنت وارد می‌شود باعث تحریک بافت‌های استخوانی و بازسازی آنها شده و باعث جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان می‌شود.

ولی پیش از این باید میزان بافت استخوان لازم را برای انجام ایمپلنت بررسی کنیم. افرادی که قصد انجام ایمپلنت را دارند می‌توانند از دو طریق پیوند استخوان فک انجام دهند:

بیشتر بخوانید جراحی مفصل گیجگاهی (TMJ) فکی چیست ؟

• همزمان با کاشت ایمپلنت

برای کاشت ایمپلنت و جوش خوردن آن با استخوان فک نیازمند استخوان کافی در فک می‌باشیم به این منظور درصورت تحلیل استخوان پیوند استخوان انجام می‌گیرد.

پیوند استخوان فک را می توان همزمان با کاشت ایمپلنت انجام داد در این روش کمبود استخوان به طور کامل انجام نمی‌شود فقط شرایط را برای کاشت ایمپلنت مهیا می‌سازد و این کمبود خفیف‌تر می‌شود.

• قبل از کاشت ایمپلنت

برای دستیابی به مقدار کافی استخوان می توان قبل عمل کاشت ایمپلنت، این پیوند را انجام داد، این جراحی 2 ماه قبل از کاشت ایمپلنت انجام می شود و در این روش می توانیم به میزان مورد نظر استخوان داشته باشیم.

در این جراحی می توان از استخوان خود فرد یا منابع خارجی استفاده کرد که در صورت استفاده از منابع خارجی هزینه درمان افزایش خواهد یافت.

پیوند استخوان تنها در مواقع لزوم انجام داده می شود در ابتدا دندان پزشک پس از دیدن و بررسی عکس‌های CBCT تشخیص می‌دهد که آیا پیوند استخوان برای فک بالا و پایین الزامی هست یا خیر سپس طبق نظر پزشک جراحی را انجام می‌شود.

علاوه بر بیماری و عوامل مختلف هنگام کشیدن دندان، نیز ممکن است به استخوان های اطراف دندان آسیب برسد البته بعضی دندان پزشکان از روش آتروماتیک برای کشیدن استفاده می‌کنند که حداقل آسیب را به بافت های اطراف دندان وارد می کند و باعث حفظ استخوان می‌شود.

استخوان پیوند شده چگونه بدست می آید؟

به چند روش می‌توان مواد لازم برای پیوند استخوان را بدست آورد:

• استخوان فرد بیمار

در معمول‌ترین روش استخوان مورد نیاز ازجاهای مختلف بدن خود بیمار گرفته می شود. قسمتی که استخوان مورد نیاز از آن گرفته می‌شود معمولا چانه یا قسمت عقب‌تر فک پایین است، در مواردی نیز از مفصل ران بیمار استخوان گرفته می‌شود.

بسته به اینکه استخوان از کدام قسمت بدن بیمار برداشته شود ممکن است نیاز به جراحی و بیهوشی و یا تنها بی‌حسی موضعی داشته باشد. به این روش پیوند استخوان “اتوگرافت” گفته می‌شود.

مزیت پیوند استخوان به روش اتوگرافت، پیشگیری از انتقال بیماری است زیرا استخوان از بدن فرد بیمار تهیه می‌شود. این نوع پیوند بهترین نتیجه را حاصل می کند.

• استخوان افراد دیگر

در صورتیکه که نتوان از استخوان بدن خود بیمار برای پیوند استخوان استفاده کرد، گزینه دیگری وجود دارد و آن دریافت استخوان از بدن افراد دیگر می باشد.

این روش پیوند اسخوان به “الوگرافت” معروف است. در این روش استخوان گرفته شده باید پیش از انجام ایمپلنت مورد آزمایش قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که خطر انتقال بیماری وجود ندارد.

در روش الوگرافت ممکن است بدن بیمار به استخوان فرد اهدا کننده واکنش نشان دهد و آنرا پس بزند. در بازسازی استخوان، روش آلوگرافت عملکرد ضعیف‌تری نسبت به روش اتوگرافت در بدن بیمار دارد.

• استخوان بدن حیوانات

به دلیل اینکه ساختار مولکولی استخوان در بدن همه ی جانداران همانند هم می باشد، می توان از استخوان بدن حیوانات نیز برای پیوند استخوان استفاده کرد.

در برخی موارد ممکن است ناچار به دریافت استخوان از بدن حیوانات خانگی مانند گاو شود و نتایج قابل قبولی نیز به دست آورد. این نوع پیوند استخوان “زنوگرافت” نامیده می‌شود.

• مواد سنتزی

در مواردی نیز از روش “آلوپلاست” برای پیوند استخوان استفاده می شود. در این روش از مواد جایگزینی که در آزمایشگاه ساخته می شود برای پیوند استخوان استفاده می شود.

احتمال عفونت در روش آلوپلاست کمتر می باشد اما همچنان نسبت به روش اتوگرافت کارکرد کمتری در بازسازی استخوان دارد. در روش آلوپلاست از مواد سنتزی برای پیوند استخوان استفاده می شود. این مواد قادر تحریک بدن بیمار برای استخوان سازی طبیعی هستند.

 

 

چه دلایلی برای پیوند استخوان فک وجود دارد؟

قرار داشتن دندان‌ها در جایگاه صحیح و درست نشان دهنده ی سالم بودن استخوان فک می باشد. به دلایل متعددی ممکن است استخوان فک تحلیل رود که در این صورت دندان لق می‌شود، زیرا پشتیبان خود را از دست می‌دهد.

این شرایط منجر به از دست رفتن دندان خواهد شد که برای جلوگیری از چنین اتفاقی، پیوند استخوان فک می‌تواند سلامتی را به دهان و دندان بازگرداند. برای آگاهی بیشتر شما با تحلیل استخوان، برخی از دلایل آن را قید کرده‌ایم که عبارتند از:

• از دست دادن یک و یا چند دندان
• عفونت و تحلیل لثه
• عفونت‌های دندان و پیشرفت پوسیدگی‌ها
• پوکی استخوان
• استفاده از دندان مصنوعی یا بریج دندانی
• تراز نبودن دندان‌ها
• تومور

انواع پیوند استخوان فک

• اتوگرافت‌

اتوگرافت استخوان قسمتی از بدن خود بیمار است که برداشته شده و به جای دیگری پیوند زده می‌شود. این نوع از پیوند استخوان مستلزم انجام دو جراحی است.

یکی برای برداشتن استخوان از ناحیه‌ی مناسب و دیگری برای قرار دادن استخوان در ناحیه‌ی تحت درمان.
نواحی مناسب برای برداشت استخوان شامل:

• چانه یا راموس در فک پایین (قسمت عقب فک پایین)
• لگن یا استخوان ساق (درشت‌نی)

اگر چه پیوند استخوان فک در این روش مستلزم بستری‌شدن و بیهوشی برای جراحی است اما باید در نظر داشت که برداشت استخوان از بدن خود بیمار یک مزیت محسوب شده و شانس موفقیت را بالا می‌برد. همچنین امکان انتقال بیماری در این روش برابر با صفر است.

 

• محاسن اتوگرفت

داخل پیوند علاوه بر اسکلن استخوانی سلول های استخوان ساز نیز وجود دارند که به روند بازسازی استخوان بسیار کمک می کنند.

چون از خود فرد گرفته می شوند نزدیکترین کاملا همسان با خود فرد بوده و امکان رد پیوند بسیار کاهش می یابد.
سخت بوده و فرم آن در تمام مدت ثابت می ماند.

• معایب اتوگرفت

برای پیوند استخوان فک نیاز به یک جراحی دوم اضافی است.
در مرحله برداشت پیوند از زاویه فک اگر دقت صورت نگیرد باعث صدمه به عصب infradental nerve شده و حتی فلج دائمی این عصب را به دنبال دارد.

برای برداشت پیوند استخوان فک اتوگرفت نیاز به تجهیزات و مهارت خاصی است.
چون سخت بوده و نقاطی از آن فاقد خون و سلول است احتمال رد و شکست پیوند و باز شدن لثه و بخیه در محل پیوند زده شده زیاد است.

• آلوگرافت‌

در پیوند استخوان فک با روش آلوگرافت استخوان مورد نیاز برای پیوند، از بدن یک متوفی تامین می‌شود که در آزمایشگاه، فرآوری شده ( انجماد و استریلیزاسیون) و در بانک بافت نگهداری می‌شود.

در صورتی که بیمار تمایل به برداشت استخوان از بدن خودش را نداشته باشد، می توان از این گزینه برای وی استفاده کرد.
مزیت استفاده از این روش این است که به راحتی در دسترس بوده و نیازی به جراحی دوم ندارد.

طی آزمایشات بالینی برای استخوان آلوگرافت، شواهد مثبت و قطعی به دست آمده و دارای نتایج ایمنی عالی می‌باشد. منتهی در مواردی امکان انتقال بیماری، عفونت و یا عدم پذیرش فرد گیرنده وجود‌دارد.

• محاسن آلوگرفت

چون از بدن انسان گرفته شده است بسیار همگون با بدن بوده و سازگاری و قبول پیوند بالا است.

معمولا بصورت پودر و در اندازه ذرات مختلف فروخته می شود که دست جراح و متخصص ایمپلنت را برای کاربرد آن در نقاط مختلف باز می کند .
در زمان مناسب همزمان با ساخت استخوان جدید حذف و جایگزین می شود.

• معایب آلوگرفت

تقریبا عیبی برای آن یافت نشده است.

• زنوگرافت

در روش زنوگرافت برای پیوند استخوان فک، از مواد معدنی استخوان طبیعی که استریلیزه شده و تمام مواد آلی آن حذف شده، استفاده می‌شود.

امروزه استفاده از استخوان گاو به عنوان ماده پیوندی در اکثر جراحی‌های دهان به امری عادی تبدیل شده است و سالهاست که به عنوان یک تکنیک اثبات شده و مطمئن شناخته شده است.

از عیوب این روش می‌توان به عدم استخوان‌سازی و عدم امکان استفاده در ضایعات وسیع، اشاره کرد. این در حالی است که سهولت پیوند استخوان با این روش، نیاز نداشتن به جراحی ثانویه جهت برداشت استخوان و همچنین عدم انتقال بیماری، همگی از مزایای زنوگرافت محسوب می‌شوند.

• محاسن زنوگرفت

چون مدت طولانی باقی می ماند و جذب نمی شود در جراحی سینوس لیفت بدون گذاشتن ایمپلنت کاربرد دارد.
کسانیکه به علت عقاید دوست ندارند از بدن انسان دیگری جسمی وارد بدنشان شود مناسب‌ترین نوع مواد است.
ثبات حجم داشته و دیر حذف می‌شود.

• معایب زنوگرفت

بسیار دیر جذب شده و گاها اصلا از محل حذف نمی شود و در نهایت در استخوان باقی می‌ماند. در نتیجه استخوان ساخته شده کاملا شبیه استخوان معمولی انسان نیست.
بعضی افراد دوست ندارند که از بدن حیوانات به آنها پیوند زده شود.
گرانقیمت است.

 

• آلوپلاست

در روش آلوپلاست، از مواد سنتزی برای تشکیل استخوان استفاده می‌شود. این مواد برخی سلول‌های بدن را تحریک می‌کند تا بدون پیوند به استخوان تبدیل شوند.

کارآمدی پیوند استخوانی آلوپلاست کمتر از پیوند آلوگرافت و‌یا زنوگرافت می‌باشد، اما در عوض احتمال عفونت کردن آن نیز بسیار کمتر‌است.

• پیوند سینوس

ناحیه عقب فک بالا بسیار نزدیک به سینوسهای ماگزیلاری قرار دارد. سینوس‌های ماگزیلاری فضاهای خالی بزرگی در بالای فک بالا هستند. دندانپزشک معمولا برای بررسی این نواحی عکس پانورامیک پرتوی ایکس میگیرد.

 

اگر ارتفاع استخوان بین حد بیرونی استخوان و سینوس به اندازه کافی باشد، میتوان در این ناحیه با روش‌های استاندارد ایمپلنت جایگذاری کرد.

• آتروفی سینوس پس از کشیدن دندان

اگر از کشیدن یا افتادن دندان مدت طولانی گذشته باشد، ممکن است حفره های سینوسی بزرگتر شده و استخوان این ناحیه تخریب شده باشد. این وضعیت باعث می‌شود کاشت ایمپلنت دندان مشکل شود.

هنگامی که دندانی از ناحیه فک بالا کشیده میشود، ستیغ استخوان فک شروع به جذب شدن و کوچک شدن می‌کند. به علاوه سینوس‌ها بزرگ‌تر شده و ممکن است بخش بیشتری از استخوان را از بین ببرند.

• عمل لیفت سینوس

روش‌های مختلفی برای پیوند سینوس و آماده سازی این ناحیه برای دریافت ایمپلنت وجود دارد. یکی از متداول‌ترین تکنیک‌های افزایش استخوان در این ناحیه تکنیک پنجره جانبی است.

در این روش بافت لثه برش خورده و بلند می‌شود تا فضای پنجره مانندی در سمت حفره سینوسی ایجاد شود. سپس از استخوان خود بیمار و یا مواد جایگزین به این ناحیه پیوند میخورد. این عمل ۷ ماه تا یک سال پیش از کاشت ایمپلنت باید انجام شود.

در عمل لیفت سینوس یک پنجره در سمت ستیغ ایجاد می‌شود. این ناحیه آماده سازی شده و استخوان به مقدار مورد نظر در سینوس‌ها قرار داده می‌شود. سپس این منفذ بسته می‌شود و بافت‌های نرم به موقعیت اولیه خود باز می‌گردند.

• پیوند داخلی سینوس با استفاده از بالن

در این روش سوراخ کوچکی در استخوان ایجاد می‌شود و یک بالن پر شده با مایع برای بلند کردن غشا استفاده می‌شود تا فضایی ایجاد شود. سپس این فضا با استخوان خود بیمار یا مواد جایگزین پر می‌شود.

مدتی باید این مواد بمانند تا جوش بخورند تا در مرحله بعد کاشت ایمپلنت انجام شود.

پیوند استخوان فک چگونه انجام می‌شود؟

در مورد اغلب بیماران اولین مرحله شامل آماده سازی استخوان فک است. به طور معمول فک بیماران با استفاده از پرتونگاری اشعه ایکس مورد بازرسی قرار می‌گیرد و توسط دندانپزشک وضعیت فک آنها سنجیده می‌شود.

در برخی موارد هم استفاده از روش سیتی اسکن برای مشخص کردن جزئیات به صورت سه بعدی نیاز است.

در مرحله بعدی در مورد مواد و روش پیوند استخوان فک که به بهترین شکل با بیمار همخوانی داشته باشد تصمیم گیری می‌شود. در این مرحله فرایندهایی شامل پیوند سوکت، پیوند سینوس یا لیفت سینوس و همچنین روش پیوند استخوان به صورت بلوکی انجام می‌شود.

در این موارد هم ممکن است دندانپزشک بیش از یک روش را برای پیوند استخوان فک در نظر بگیرد که بیشتر به وضعیت بیمار بستگی دارد.

پس از تصمیم‌گیری در مورد منبع پیوند استخوان، مرحله بعدی برنامه ریزی و آماده سازی برای انجام جراحی است.

با شروع عمل جراحی، متخصص جراح فک و دهان قسمت مورد نظر را با مواد پیوندی پر می‌کند و پس از انجام این کار محل جراحی را بخیه می‌زند. بعد از گذشت مدت زمانی، استخوان فک شروع به بهبودی می‌کند و بازسازی دوباره شروع می‌شود.

نکته عجیب و شگفت آور این است که با گذشت زمان بدن مواد استخوانی را تبدیل به استخوان طبیعی می‌کند. در حقیقت پیوند استخوان فک شرایط را برای پشتیبانی از ایمپلنت دندان فراهم کرده و دندانپزشک می‌تواند دندان جدید را در داخل سوکت نصب کند.

 

دوره ریکاوری بعد از پیوند استخوان فک چقدر طول می‌کشد؟

بهبود اولیه تقریبا مانند کشیدن دندان است و یک دوره دو یا سه روزه دارد. بهبودی کامل از جراحی پیوند استخوان فک قبل از مرحله نصب ایمپلنت دندان ممکن است متغیر باشد و زمان بهبودی در هر بیمار متفاوت است.

البته تجربه نشان داده که بیماران بعد از ۴ تا ۶ ماه می‌توانند روند جراحی کاشت ایمپلنت دندان را شروع کنند.

در ضمن باید به این نکته اشاره کنیم که دوره ریکاوری بعد از جراحی به رعایت تمام دستورالعمل‌های بعد از عمل بستگی دارد و عدم مراقبت صحیح از عمل جراحی می‌تواند منجر به عفونت شود.

مزایا پیوند استخوان

از جمله مزایایی که می‌توانید برای بازسازی استخوان دندان بیان نماییم، پایدار ساخت فک و دیگری حفظ استخوان‌ها می‌باشد. تصور نمایید با پیوند می‌توانید به میزان قابل توجهی مقاومت فک را افزایش داده و آن را در برابر ترمیم و کاشت ایمپلنت دندان مقاوم نمایید.

از طرف دیگر پیوند استخوان منجر می شود تا استخوان فک بیش از پیش تحلیل نرفته و از هر گونه ابتلا به بیماری‌های لثه‌ای جلوگیری شود. البته این روش به همان میزان که دارای مزایا می‌باشد، معایبی را نیز در خود جای داده است.

مثلا ممکن است با استفاده از پیوند استخوان فرد بیمار دچار تورم در ناحیه جراحی شده گردد. یا درد و خونریزی در محل مورد نظر به وجود آید. علاوه بر این موارد، می‌توانیم به عدم رشد استخوان پیوند شده و عفونت نیز اشاره نماییم که درصد احتمال وقوع آن کم است.

البته لازم به ذکر است که تمامی این مشکلات را می‌توان به راحتی با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها و مسکن‌ها، برطرف نمود. پس باز هم مزایای بازسازی استخوان بیشتر از معایب آن است.

عوارض پیوند استخوان دندان

این روش درمانی همانطور که مزایا و معایبی با خود به همراه دارد، عوارضی نیز می تواند داشته باشد که به آنها اشاره خواهیم نمود. بیشتر بیمارانی که اقدام به بازسازی استخوان می‌نمایند، بعد از عمل دچار عوارضی می‌شوند.

مثلا برخی از بیماران ممکن است پس از پیوند استخوان دندانشان در برابر سرما و گرما حساس شود. از طرف دیگر این عمل ممکن است باعث خونریزی و درد در ناحیه فک و دندان شده و با تورم همراه گردد.

از این رو باید پس از جراحی و مراقبت‌های خاصی را در نظر داشته باشید. تا از پیوند استخوان‌هایی که در دندان شما صورت گرفته است، محافظت کنید.

 

نکات درمان پیوند استخوان برای ایمپلنت

جهت جلوگیری از آلودگی استخوان گرافت معمولا از پیوند بافت نرم نیز استفاده می‌شود زیرا بافت نرم مانع از آلودگی استخوان گرافت شده و سطح استخوان گرافت را می‌پوشاند.

استخوان پیوند خورده در پیوند استخوان بایستی ثابت مانده و هیچ گونه حرکتی نداشته باشد چرا که پیوند خوردن با استخوان مادر نیازمند گذر زمان می‌باشد برای حل این مشکل از membrane در گرافت استخوانی استفاده می‌شود.

موضع ترمیم شده با پیوند استخوان بایستی خون رسانی شود چرا که جهت ترمیم و پیوند با استخوان مادر خون رسانی به موضع بسیار مهم است. جهت این امر با سوراخ کردن موضع و قرار دادن فرز امکان خونرسانی به موضع را فراهم می‌کند.

یکی از مواردی که منجر به شکست درمان پیوند می شود وجود عفونت در موضع ترمیم شده است که بایستی امکان ایجاد عفونت در موضع مورد نظر را کاهش داد. یکی از روش‌های کاهش احتمال عفونت استفاده دهان‌شویه است.

موضع ترمیم شده نبایستی به آلودگی دچار شود. یکی از منابع آلودگی موضع تماس بزاق با موضع است که برای جلوگیری از این تماس بایستی بخیه کامل و صحیح موضع ترمیم صورت گیرد. جهت جلوگیری از آلودگی از آنتی بیوتیک نیز استفاده شود.

عامل اساسی در پیوند استخوان داربست استخوانی است که در استخوان پیوندی وجود دارد با جذب سلول‌های استخوانی این داربست رشد کرده و به مرور زمان پس از گذشت زمان پیوند صورت می‌گیرد.

جایگزین‌های پیوند استخوان که مواد مصنوعی هستند نیز جهت پیوند استفاده می‌کنند. نوعی خاص از پیوند روش پیوند با عروق است که به همراه استخوان شریان و ورید در موضع پیوند قرار می‌گیرد.

 

دندان نهفته چیست ؟

دندان نهفته طبق تعریف در ارتودنسی، دندان خارج نشده ای است که به واسطه یک مانع یا سد فیزیکی در مسیر رویش آن، از رویش باز مانده و درون لثه مانده است.
شایع ترین دندان های نهفته، دندان های مولر سوم فک بالا و پایین، کناین های فک بالا و پره مولر های فک پایین هستند.

در یک تحقیق در بیماران بالاتر از 10 سال، 17 درصد از بیماران یک دندان عقل نهفته داشتند که 40 درصد آن ها مربوط به دندان مولر سوم بود.

تجمع دندانی، موقعیت نامناسب جوانه دندانی، دندان های اضافه، فقدان فضا در قوس دندانی، کیست ها، ریشه های دندانی تحلیل نرفته و عادت های دهانی مثل مکیدن انگشت، از عوامل ایجاد دندان نهفته می باشند.

در این مواقع درمان ارتودنسی کمک شایانی به اصلاح ناهنجاری موجود می نماید.
با وجود اختلاف های نژادی در توالی رویش، دندان های مولر سوم در بیشتر نژاد ها آخرین دندان هایی هستند که می رویند و این نیز علتی برای شیوع نهفتگی دندان عقل به شمار می آید.
دندان عقل نهفته یا به طور کلی دندان نهفته، ممکن است باعث ایجاد عوارض مختلفی شوند. به همین دلیل خارج کردن آنها ضروری است.

بیشتر بخوانید :جراحی فک و دهان چیست و چگونه انجام میشد ؟

نهفتگی دندان نیش چیست؟

 

در حالت عادی همه افراد بزرگسال دو دندان نیش در هر فک دارند. دندانهای نیش که لبه تیزتری نسبت به دندانهای دیگر دارند، در مجاورت دندان آسیاب کوچک قرار گرفته و در ناحیه لبخند واقع هستند.

کودکان نیز چهار دندان نیش دارند اما معمولا دندانهای نیش شیری با دندانهای نیش دائمی جایگزین میشود. دندانهای نیش برای عملکرد درست دهان و همچنین ظاهر چهره اهمیت زیادی دارند.

به همین علت در صورت نهفته ماندن دندان نیش در زیر لثه، در صورت امکان درمان ارتودنسی و جراحی صورت میگیرد.

دندان‌های نیش دائمی فک بالا بین 11 تا 13 سالگی بیرون میزنند و درست پیش از این زمان آنها را به صورت برجستگی در لثه میتوانید لمس کنید.

گاهی اوقات به علت شیوه رشد دندان‌ها در فک و لثه، یک یا هر دو دندان نیش (معمولا فک بالا) در جایگاه نامناسبی رشد میکنند یا اصلا بیرون نمیزنند. معمولا در حدود 10 تا 14 سالگی این مشکل شناسایی میشود.

علت نهفتگی دندان ها چیست؟

نهفته شدن دندان ها علل متنوعی دارد : کمبود فضا در قوس دندانی، مسیر رویشی نامناسب دندان و سفت بودن بافت های مسیر رویش دندان.

از دست رفتن زودهنگام دندان های شیری در کودکان به علت برهم زدن نظم و ترتیب رویش دندان های دایمی می تواند منجر به کمبود فضا در قوس دندانی شود و زمینه ساز نهفتگی دندان گردد.

دندان های نیش بالا معمولا مسیر رویشی طولانی را طی می کنند تا در دهان نمایان گردند بنابراین شانس بیشتری برای نهفتگی دارند.

در صورتیکه دندان های نیش بالا در سمت بیرون (گونه) نهفته شوند علت عمده آن کمبود فضا در قوس دندانی است، ولی نهفتگی در سمت داخل (کام) به علت مسیر رویشی غلط دندان نیش است.

تشخیص دندان نهفته

با شمردن دندان های بیمار می توان حدس زد کدام دندان نهفته است اما تشخیص دقیق و قطعی آن با تهیه تصویر رادیوگرافی از فک بیمار انجام می شود.

 

انواع نهفتگی دندان

۱) نهفتگی با بافت نرم- حالتی است که در آن دندان تنها با یک لایه از بافت لثه پوشیده شده است.

۲) نهفتگی جزئی با استخوان- شامل دندان‌هایی است که بخش بالایی آن‌ها نه تنها توسط بافت لثه پوشیده شده بلکه بخشی از استخوان نیز دندان را احاطه کرده است.

۳) نهفتگی کامل با استخوان- در این حالت دندان نهفته به طور کامل توسط استخوان فک احاطه شده است (برداشتن دندان‌های عقل در این حالت سخت‌تر از حالت‌های قبلی است).

مشکلات ناشی از دندان عقل نهفته

• پوسیدگی دندان

پلاک و ذرات غذا اطراف بخش از لثه بیرون زده دندان عقل جمع می‌شود و به پوسیدگی دندان عقل و یا دندان‌های کناری منجر می‌شود.

• ورم و درد لثه

دندان عقل کج یا کامل درنیامده زیستگاه باکتری‌ها است و عفونت لثه‌های روی دندان را در پی دارد. این عفونت با درد، نفس بدبو، حرکت محدود فک و ورم همراه است.

 

• به هم فشردگی دندان‌ها

دندان عقل هنگام درآمدن دندان کناری را فشار می‌دهد و باعث کج شدن آن می‌شود. به این ترتیب مشکل به هم فشردگی و نامرتبی دندان‌ها به وجود می‌آید که از آن با اصطلاح مال اکلوژن نیز یاد می‌کنند.

• دندان عقل نهفته و تشکیل کیست

تشکیل کیست یا تومور در اطراف دندان عقل نهفته مشکل شایعی است که به تخریب استخوان فک پیرامونی و دندان‌های مجاور می‌انجامد. درمان این عارضه‌ها عموماً پیچیده و گسترده است.

آیا دندان نهفته تنها در دندان های عقل ایجاد می شود؟

این باور غلط وجود دارد که افراد می پندارند دندان نهفته در واقع همان دندان عقل می باشد که جای مناسب برای رشد نداشته است.

اما باید بیان کنیم که این طور نیست! گرچه نهفته ماندن دندان های عقل شایع تر است، اما سایر دندان ها نیز می توانند به این عارضه مبتلا شوند.
بنابراین می توان به ترتیب احتمال بروز دندان نهفته در ردیف های دندانی را این طور دانست: دندان های عقل، آسیاب بزرگ و آسیاب کوچک.

تاثیر سن در درمان دندان نهفته

جراح فک و صورت همچنین باید دندان یا رشد اضافی استخوانی را که مانع رشد دندان های دائمی شده است، حذف کند.

اگر راه رویش دندان باز باشد و فضای کافی تا سن ۱۱ یا ۱۲ سالگی ایجاد شده باشد، احتمال بالایی وجود دارد که دندان نیش با کمک فشار طبیعی بیرون بیاید.

اگر رویش این دندان تا ۱۳ یا ۱۴ سالگی طول بکشد، دندان نیش نهفته حتی با وجود جای خالی ایجاد شده برای رویش، بیرون نخواهد آمد. اگر بیمار سن زیادی داشته باشد (بیش از چهل سال)، احتمال بسیار بالایی وجود دارد که دندان در همان موقعیتی که هست گیر کند.

در این موارد با وجود همه تلاش های متخصص ارتودنسی و جراح فک و صورت دندان بیرون نخواهد آمد.

متاسفانه تنها انتخاب در این موقعیت خارج کردن دندان نهفته از دهان و در نظر گرفتن درمانی آلترناتیو برای جایگزینی آن در قوس دندان است.

 

دندان های نهفته چگونه درمان می شوند؟

اگر فکر می کنید دندان نهفته دارید، هر چه سریع تر به ارتودنتیست یا دندانپزشک مراجعه کنید.

دندانپزشک ها می توانند دندان ها را معاینه کنند و از دهان تصویر رادیوگرافی با اشعه ایکس بگیرند ا مشخص کنند آیا دندان نهفته موجب بروز علائمی شده است یا خیر.

در اینصورت، می توانند راجع به مزایا و خطرات درمان با شما صحبت کنند.

گزینه های درمان عبارتند از:

• انتظار و نظارت

اگر دندان نهفته شما هیچ علامت و نشانه ای بوجود نیاورده است، ممکن است دندانپزشک شما توصیه کند راهکار انتظار را در پیش بگیرید و ببینید چه پیش می آید.

با این رویکرد، به جای آنکه دندان با کمک جراحی کشیده شود، دندانپزشک به طور منظم وضعیت دندان های شما را تحت نظر خواهد گرفت تا ببیند آیا مشکلی بوجود می آید.

مراجعه منظم برای چکاپ های دندانی بهترین کاری است که می توانید انجام دهید.

• جراحی

اگر به خاطر نهفتگی دندان درد و دیگر عوارض جانبی ناخوشایند را تجربه می کنید دندانپزشک می تواند کشیدن دندان با کمک جراحی را برای شما توصیه کند، مخصوصاً در مورد نهفتگی دندان های عقل. علاوه بر این، در صورتی که دندان نهفته روی دندان های دیگر نیز تأثیر منفی داشته باشد، می توانند کشیدن دندان را توصیه کنند.

 

جراحی کشیدن دندان معمولاً به عنوان فرایندی سرپایی و داخل مطب دندانپزشک یا در اتاق جراحی انجام می شود، به این معنا که می توانید همان روز به منزل بروید. این فرایند معمولاً ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می کشد، و تحت بی حسی موضعی انجام می شود. بهبود می تواند ۷ تا ۱۰ روز طول بکشد، اما ظرف چند روز پس از انجام فرایند می توانید به به محل کار و تحصیل خود بازگردید.

• ابزارهای کمکی برای درمان نهفتگی

وقتی دندان های نیش نهفته هستند، می توان از ابزارهای خاصی برای درست بیرون آمدن آنها کمک گرفت.

این ابزارها می توانند شامل بریس ها، براکت ها، یا کشیدن دندان شیری یا دائمی که مسیر رشد دندان نیش را مسدود کرده است. این روش ها زمانی مؤثر هستند که در سنین پایین انجام شوند.

اگر نتوان آن را بیرون آورد، لازم است دندان نهفته کشیده شود و یک ایمپلنت یا بریج به جای آن قرار بگیرد.

عوارض دندان نهفته

-در صورت وجود دندان نهفته ، استخوان فک دندانهای اطراف آن تحلیل می رود و مقاومت آن کاهش پیدا می کند.
-ایجاد بیماریهای لثه.
-باعث ایجاد پوسیدگی دندانهای اطراف آن می شود.
-در اثر فشاری که تاج دندان نهفته به ریشه ی دندانهای اطراف خود وارد می کند موجب تحلیل ریشه می شود.
-ایجاد مشکل در انجام روکش یا بریج برای دندان‌ها.
-یکی از مهترین مشکلات دندان نهفته باعث بروز توموریا کیست در استخوان فک می شود.
-ایجاد درد در ناحیه ی صورت.
-به دلیل کاهش مقاومت فک باعث ایجاد شکستگی در قسمت دندان نهفته می شود.
-باعث بروز نامنظمی در دندان‌ها شده.
-مانع از پر کردن دندان‌های اطراف آن می شود.

 

مراقبت های لازم در ۲۴ ساعت اول پس از جراحی دندان عقل نهفته یا دندان عقل غیرنهفته

• گاز استریل روی زخم را تا یک ساعت به کمک دندانهای مقابل با فشار نگه دارید.
• از باز و بسته کردن و یا تعویض گاز خودداری نمایید.
• آب دهان خود را به طور معمول فرو ببرید.
• حتی الامکان سه تا چهار ساعت از صحبت کردن پرهیز کنید.
• بلافاصله پس از جراحی، ناحیه عمل شده را از روی صورت با کیسه یخ به طور متناوب(ده دقیقه به ده دقیقه) تا چند ساعت کمپرس کنید.
• خونریزی خفیف تا ۶ ساعت پس از جراحی طبیعی است .
• گاهی تا ۲۴ ساعت نیز ممکن است بزاق آغشته به خون باشد.
• در صورت بروز خونریزی شدید: گاز استریل را روی هم تا کرده و در محل عمل شده به مدت یک ساعت به کمک دندانهای مقابل فشار دهید.
• غالبا” پس از عمل جراحی درد وجود دارد. بهتر است قبل از بروز دردو از بین رفتن اثر داروی بی حسی از داروهای مسکن استفاده نمایید.
• در صورت ادامه درد طبق دستور پزشک از مسکن تجویز شده میل نمایید. بروز تب تا یک درجه پس از عمل جراحی نشانه عفونت نمی باشد.
• از آنجا که بدن برای ترمیم و بهبودی زخم نیاز به مواد غذایی کافی و پر انرژی دارد هیچ یک از وعده های غذایی را حذف نکنید.
• در دوازده ساعت اول پس از جراحی غذاهای سرد و مایع استفاده شود و از روز بعد، رژیم غذایی معمول را شروع نموده و تا یک هفته از جویدن غذا روی ناحیه جراحی شده خودداری کنید.

آپنه خواب یا وقفهٔ تنفسی

وقفهٔ تنفسی در خواب یا آپنه خواب (به انگلیسی: Sleep apnea) یک اختلال خواب است که باعث توقف یا کاهش تنفس برای مدتی کوتاه (اما با تعداد دفعات زیاد) در طول خواب می‌شود.

هر توقف می‌تواند حدود چندین ثانیه طول کشیده و معمولاً تعداد زیادی توقف در یک شب اتفاق می‌افتد (ده‌ها یا حتی صدها بار). هر کدام از این دوره ها یک «آپنه» نامیده می‌شود.

اکثر این دوره‌ها با صدای خرخر بلند همراه است که در بعضی موارد با صدا و احساس خفگی همراه می‌شود که در آن فرد ناگهان با حالت خفگی از خواب بیدار می‌شود.

آپنه خواب انسدادی یکی از اختلالات خواب است که با قطع تنفس های پی در پی در طول خواب همراه است.

انواع متفاوتی از آپنه خواب وجود دارد ولی آپنه خواب انسدادی نوع رایج تر است و زمانی اتفاق می افتد که ماهیچه های گلو سست می شوند و راه هوا را به هنگام خواب می بندند.

بارزترین نشانه ی آپنه خواب خر و پف است. هر کسی می تواند به این اختلال دچار شود ولی شیوع ان در میان میانسالان و افراد سالمند و افراد چاق بیش از دیگران است.

برای درمان آپنه خواب انسدادی از وسایلی برای بازنگاه داشتن راه‌های هوایی و یا دهانه هایی استفاده می شود که فک را به سمت جلو حرکت می دهند و البته تعدادی از افراد هم مورد جراحی قرار می گیرند و ساختار بینی، دهان و یا گلوی انها تغییر می کند.

آپنه انسدادی خواب چیست؟

 

آپنه انسدادی خواب (obstructive sleep apnoea; OSA) به نوعی از اختلال خواب گفته می‌شود که در آن دیواره‌های گلو در طول خواب ریلکس و شل و باریک می‌شوند. این وضعیت باعث ایجاد توقف‌هایی در تنفس می‌شود.

این توقف‌ها می‌توانند برای چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشند و می‌توانند در طول شب چندین بار رخ دهند. این وضعیت خواب فرد را مختل می‌کند.
صداهای بلند خروپف، احساس خفگی و خرناس می‌توانند برای شریک تختخواب فرد بیمار مختل کننده باشند. افراد مبتلا به OSA می‌توانند در طول روز بسیار خسته باشند یا حتی به خواب روند.

این وضعیت می‌تواند خطرناک باشد. در کودکان، آپنه خواب می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در مدرسه یا بیش‌فعالی آنها شود.

 

OSA وضعیتی چیست؟

OSAای که با تغییر وضعیت فرد هنگام خواب بهبود می‌یابد، آپنه انسدادی وضعیتی خواب (positional sleep apnoea POSA) نامیده می‌شود.

افراد تمایل دارند زمانی که به پشت می‌خوابند (supine؛ خوابیده به پشت) آپنه داشته باشند و ممکن است با خوابیدن فرد به پهلو، آپنه کاهش یابد یا محو شود.

انواع اصلی آپنه خواب

• آپنه انسدادی

  آپنه خواب انسدادی نوع شایع تر است که وقتی عضلات گلو و حلق شل مى شوند، رخ می دهد.

• آپنه مرکزی

  زمانی اتفاق می افتد که مغز سیگنال های مناسب برایکنترل عضلات تنفسى را ارسال نمی کند.

• سندرم آپنه پیچیده

  زمانی رخ می دهد که کسی هر دو آپنه انسدادی و مرکزی را داشته باشد.

علائم آپنه خواب

 

علائم و نشانه‌های دو آپنه‌ خواب انسدادی و مرکزی، مشترک هستند و گاهی اوقات همین مسئله، تشخیص نوع آپنه را دشوار می‌سازد.

متداول‌ترین علائم و نشانه‌های آپنه‌های خواب انسدادی و مرکزی عبارتند از:

• خروپف با صدای بلند که معمولا در آپنه‌ خواب انسدادی بارزتر است
• تنفس منقطع در طول خواب به‌طوری که اشخاص دیگر متوجه‌ آن شوند
• پریدن ناگهانی از خواب به همراه تنگی نفس که به احتمال زیاد نشان‌دهنده‌ی آپنه‌ خواب مرکزی است
• بیدار شدن از خواب با دهان خشک یا گلودرد
• سردرد صبحگاهی
• ناتوانی در ماندن در حالت خواب (بی‌خوابی)
• خواب‌آلودگی شدید در طول روز (خواب‌زدگی)
• مشکلات توجه
• تحریک‌پذیری

علل آپنه خواب

• علل آپنه انسدادی

آپنه انسدادی زمانى رخ می دهد که عضلات پشت گلو ى شما شل شوند. این ماهیچه ها از کام نرم، مثلث آویزان شده از کام نرم، لوزه ها، دیواره های جانبی گلو و زبان پشتیبانی می کنند.

هنگامی که ماهیچه ها شل می شوند، راه های هوایی در حین نفس کشیدن تنگ یا بسته می شوند و شما نمی توانید نفس کافی دریافت کنید. این امر ممکن است سطح اکسیژن را در خون شما کاهش دهد.

مغز این ناتوانی در تنفس را متوجه شده و شما را از خواب می کند تا راه هاى هوایی باز شوند . این بیداری معمولا خیلی کوتاه است که شما آن را به یاد نمی آورید.

ممکن است در این حین خروپف کنید یا صداى دیگرى ایجادکنید . تمام شب این الگو می تواند در هر ساعت پنج تا سى بار تکرار شود.

این اختلالات باعث کاهش توانایی شما در رسیدن به فازهای عمیق و آرام بخش خواب می شود و احتمالا در طول ساعات خواب بیدار خواهید شد.

افراد مبتلا به آپنه انسدادی ممکن است متوجه بیدارى شب نشوند و در واقع، برخى فکر می کنند که تمام شب را به خوبی مى خوابند.

علل آپنه مرکزی

آپنه مرکزى کمتر رایج است و زمانی رخ می دهد که مغز شما قادر به انتقال سیگنال به عضلات تنفسی شما نیست. به این معنی است که شما برای مدت کوتاهی نفس نمی کشید. ممکن است با تنگی نفس بیدار شوید یا زمان زیادی خوابتان نبرد .

چه کسانی در معرض خطر آپنه خواب هستند؟

آپنه ی خواب می تواند در هر سنی و برای هر شخصی اتفاق بیفتد حتی کودکان. افراد زیر بیشتر در معرض خطر آپنه ی خواب هستند:

• مردان دو برابر بیشتر از زنان در معرض خطر آپنه ی خواب هستند.
• افرادی که اضافه وزن دارند.
• افرادی که سنشان بالای ۴۰ سال است.
• کسانی که سایز محیط گردنشان بزرگ است (۱۷ اینچ یا بیشتر در مردان و ۱۶ اینچ یا بیشتر در زنان).
• کسانی که لوزه ی بزرگ، زبان بزرگ یا استخوان فک کوچکی دارند.
• کسانی که راه تنفسی آن ها باریک است.
• کسانی که سابقه ی خانوادگی آپنه ی خواب دارند.
• کسانی که الکل، آرام و بخش و مسکن مصرف می کنند. این مواد ماهیچه های حلق را شل می کند.
• کسانی که دچار رفلاکس معده به مری هستند.
• کسانی که سیگار می کشند. سیگاری های سه برابر بیشتر از افراد دیگر در معرض خطر آپنه خواب هستند.
• کسانی که دچار بیماری های قلبی هستند بیشتر در معرض آپنه ی خواب مرکزی قرار دارند.
• کسانی که در گذشته دچار سکته شده بودند بیشتر در معرض خطر آپنه خواب مرکزی هستند.
• کسانی که دچار انسداد بینی به علت انحراف بینی، آلرژی یا سینوزیت هستند.

 

چه زمانی برای درمان آپنه خواب به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر شما تجربه هر یک از این علایم را دارید و یا اگر شریک زندگی شما این علایم را در شما مشاهده نمود با یک پزشک متخصص مشورت کنید، موارد زیر عبارتند از:

⛔ خروپف به قدر کافی بلند که خواب شما و یا دیگران را برهم بزند.
⛔ بیدار شدن از خواب به حالت نفس نفس زدن یا خفگی
⛔ قطع تنفس متناوب در طول خواب
⛔ خواب آلودگی بیش از حد در طول روز که ممکن است باعث به خواب رفتن شما در حین کار و یا در حال تماشای تلویزیون و یا حتی رانندگی شود.

آپنه انسدادی خواب بسیاری از مردم ممکن است خروپف را به عنوان نشانه ای از مشکلات به طور بالقوه جدی در نظر نگیرند و یا هر کس که در خواب خروپف می کند، ممکن است مبتلا به آپنه خواب نباشد.

اگر شما خروپف بلند، به خصوص خروپف هایی که با دوره هایی از سکوت نشانه گذاری می شوند، تجربه می کنید با پزشک خود مشورت کنید.

با آپنه خواب ،خروپف معمولا زمانیکه شما به پشت خود می خوابید بلندتر است و زمانی که شما به یک طرف خود بر می گردید، آرام تر می شود.

در مورد هر گونه مشکل خواب که در شما خستگی مزمن، خواب آلودگی و تحریک پذیری ایجاد می کند با پزشک خود صحبت کنید. خواب آلودگی مفرط در طول روز ممکن است به دلیل اختلالات دیگر مانند حمله خواب باشد.

 

تشخیص

انجام یک معاینه فیزیکی برای تشخیص آپنه خواب لازم است، پزشک شما برای تشخیص داخل دهان و گلو شما را بازدید می‌کند. خروپف یا احساس بیش از حد خواب آلودگی در طول روز.

مطالعه خواب برای تأیید تشخیص نیاز است؛ مطالعات خواب باید به‌طور سنتی در یک مرکز خواب در شب انجام گیرد، اما با این حال، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که برای تشخیص و مطالعات خواب گاهی اوقات در خانه نیز با استفاده از بعضی تجهیزات انجام پذیر است.

در مراکز خواب، سنسورهایی بر روی انگشت، پوست سر و قفسه سینه قرار می‌گیرد که هر کدام از آن‌ها وظایفی به عهده دارند که به شرح زیر است:

حسگرهایی که بر روی پوست سر قرار می‌گیرد امواج مغزی را برای اندازه‌گیری اینکه چه مدت طول می‌کشد تا بیمار به خواب رود، و چه مدت طول می‌کشد تا وارد مراحل مختلف خواب شود و اغلب چگونه در طول شب از خواب بیدار می‌شود را شناسایی می‌کند.

حسگری که در انگشت قرار می‌گیرد سطح اکسیژن در خون را اندازه‌گیری می‌کند.

حسگرهایی که بر روی قفسه سینه قرار گرفته، نرخ ضربان قلب و تنفس ثبت می‌کند، و همچنین اینکه چگونه باعث قطع تنفس در بیمار می‌شود را بررسی می‌کند.

همچنین حسگری که در داخل سوراخ‌های بینی قرار می‌گیرد فقط برای اندازه‌گیری جریان هوا است.

عوارض آپنه خواب

قطع تنفس در خواب یک وضعیت پزشکی جدی است و عوارض آن شامل موارد زیر است:

• خستگی روزانه
  بیداری های مکرر مرتبط با آپنه خواب، خواب طبیعی را مختل می کند و باعث خواب آلودگی شدید روز، خستگی و تحریک پذیری می شود.
• عدم تمرکز
  ممکن است قطع تنفس در خواب باعث عدم تمرکز شود. برای همین افرادی که دچار قطع تنفس در خواب هستند، خطر بروز حوادث وسایل نقلیه موتوری و محل کار را افزایش می دهد.
• اختلال خلقی یا افسردگی
  احساس خستگی سریع فرد با کوچکترین فعالیت بدنی خسته می شود.
• اختلال علملکرد
  کودکان و نوجوانان مبتلا به آپنه خواب ممکن است در مدرسه عملکرد ضعیفی یا مشکلات رفتاری داشته باشند.
• فشار خون بالا یا مشکلات قلبی
  کاهش ناگهانی سطح اکسیژن خون که در طول آپنه خواب اتفاق می افتد، فشار خون را افزایش داده و سیستم قلبی عروقی را تحت فشار قرار می دهد. داشتن آپنه انسدادی در خواب خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهد.

آپنه انسدادی خواب ممکن است خطر حمله قلبی مکرر، سکته مغزی و ضربان قلب غیر طبیعی مانند فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد.

• دیابت نوع 2
  داشتن قطع تنفس در خواب خطر ابتلا به مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2 را افزایش می دهد.

عوارض داروها و جراحی که در درمان قطع تنفس در خواببه کار می برند.
آپنه انسدادی خواب نیز با برخی از داروهای خاص و بیهوشی عمومی تداخل دارد. افراد مبتلا به قطع تنفس در خواب ممکن است بعد از عمل جراحی بزرگ دچار عوارض شوند زیرا مستعد ابتلا به مشکلات تنفسی هستند.

قبل از عمل جراحی، در مورد قطع تنفس در خواب خود و نحوه درمان آن با پزشک مشورت کنید.

• مشکلات کبدی
  افراد مبتلا به آپنه خواب به احتمال زیاد در آزمایشات عملکرد کبد نتایج غیر طبیعی دارند و کبد آن ها به احتمال زیاد علائم زخم (بیماری کبد چرب غیر الکلی) را نشان می دهد.
• علاوه بر همه مشکلات، خروپف با صدای بلند می تواند برای اطرافیانی که در نزدیکی شما می خوابد مشکل ساز باشد.

 

ایا آپنه انسدادی خواب ، سرطان زاست ؟

آپنه خواب خطر ابتلا به برخی سرطان ها از جمله سرطان کلیه، ملانوما، سرطان سینه و سرطان رحم را افزایش می دهد.

هنوز این ارتباط به درستی درک نشده است اما به گفته دانشمندان سوئدی، اختلال مکرر در تنفس در طول شب ممکن است باعث ایجاد استرس اکسیداتیو در بدن شده و این استرس فرایند التهاب را وخیم کند.

التهاب مهمترین عامل برای افزایش خطر ابتلا به سرطان است.
کشف این ارتباط، بر اهمیت و تشخیص درمان آپنه خواب می افزاید. این عارضه در مراکز و کلینیک های خواب مراکز درمانی قابل تشخیص است. تشخیص، تنها یک شب طول می کشد و به هیچ وجه دردناک نیست.

متداول ترین روش درمانی آپنه انسدادی خواب، استفاده از دستگاه جریان هوای مثبت است. این دستگاه راه های تنفسی را در طول شب باز نگه می دارد و جریان هوا را از طریق یک ماسک که در هنگام خواب استفاده می شود، به آرامی فراهم می کند.

این ابزار وقفه های تنفسی ناشی از آپنه خواب را از بین می برد.
سایر روش های درمانی عبارتند از تغییرات در شیوه زندگی مانند کاهش وزن، تغییر وضعیت و پوزیشن خواب و در نهایت جراحی برای اصلاح انسداد آناتومیکی در گلو.

درمان آپنه‌ی انسدادی خواب

هر کدام از موارد زیر می‌تواند موجب بهبود آپنه‌ی انسدادی خواب شود:

• کاهش وزن
• اجتناب از‌مصرف الکل و دارو‌های خواب آور
• به پهلو‌ بخوابید.
• از CPAP استفاده کنید.
• از ابزار‌های دهانی استفاده کنید.
• جراحی

 

آپنه مرکزی خواب چگونه درمان می‌شود؟

اگر آپنه مرکزی خواب به دنبال بیماری‌های دیگر مانند نارسایی احتقانی قلب ایجاد شود با درمان بیماری زمینه ای آپنه نیز درمان می‌شود.

از طرفی برخی درمان‌های محافظه کارانه برای آپنه‌ی انسدادی خواب احتمالا به افرادی که دارای آپنه مرکزی خواب هستند نیز مفید خواهد بود. برخی از این درمان‌های محافظه کار عبارتند از:

• کاهش وزن (در صورت لزوم) و سپس حفظ وزن مناسب
• اجتناب از مصرف الکل و قرص خواب آور
• خوابیدن به پهلو
• استفاده از اسپری بینی یا نوار تنفسی: برای حفظ جریان هوا اگر دچار سینوسی یا گرفتگی بینی هستید.
• اجتناب از بی خواب
• درمان دیگر فشار هوای مثبت مداوم (CPAP): که ترجیحا درمان اولیه برای اکثر افراد مبتلا به آپنه‌ی انسدادی خواب است. این درمان در افراد مبتلا به آپنه مرکزی خواب نیز مفید است. این درمان به ویژه در مورد افراد مبتلا به آپنه مرکزی خواب همراه با نارسایی قلبی استفاده می‌شود.
• دستگاه فشار مثبت دائم مجرای تنفسی CPAP
  Remede System: برای بیماران مبتلا به آپنه مرکزی خواب متوسط تا شدید، اخیرا دستگاه ایمپلنت به نام Remede System نیز تایید شده است.

در این روش دستگاهی کوچک تحت جراحی زیر پوست در ناحیه سینه قرار می‌گیرد که در آن باعث تحریک اعصابی می‌شود که دیافراگم را هنگام تنفس حرکت می‌دهد.

در هنگام خواب شما سیگنال‌های تنفسی شما را ارزیابی می‌کند و به طبیعی شدن الگوهای تنفس کمک می‌کند.

• داروها: داروها می‌توانند در برخی موارد مورد استفاده قرار گیرند. داروهای مختلف جهت بهبود CSA شامل استازولامید، تئوفیلین و داروهای آرام بخش و خواب آور هستند.

صدا دادن فک یا  jaw popping

«فکم موقع باز و بسته کردن صدا می‌دهد، نمی‌توانم درست غذا بجوم، وقتی غذا می‌خورم زود فکم خسته می‌شود و بی‌دلیل درد می‌کند …» اینها و چندین شکایت مشابه از جمله رایج‌ترین مشکلاتی است که بیماران در کلینیک‌های دندانپزشکی به دندانپزشک ابراز می‌کنند و به‌دنبال راه درمان آن هستند؛ مشکلاتی که از آنها با عنوان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی یا صدا دادن فک یاد می‌شود و افراد بسیاری در سطح دنیا به آن مبتلا هستند.
متاسفانه بسیاری از مردم نمی‌دانند این علائم نشانه یک بیماری است و بسیاری حتی نمی‌دانند که دچار مشکل هستند. اگر شما هم دچار مشکلاتی از این دست هستید شاید این مطلب برای‌تان مفید باشد.

مفصل تمپروماندیبولار می‌تواند به سمت طرفین، عقب و جلو حرکت کند و به همین دلیل یکی از پیچیده‌ترین مفصل‌های بدن است.

اتصال فک پایین به استخوان‌های شقیقه در کنار سر باعث شده که این مفصل دامنه حرکتی مورد نیاز برای صحبت کردن، خمیازه کشیدن و جویدن غذاها را داشته باشد.

عضلات صورت که به این مفصل متصل هستند این حرکات را کنترل می‌کنند و دیسک غضروفی نرم در سوکت مفصل فشارهای زیاد را جذب کرده تا این حرکات باعث آسیب‌دیدگی نشوند.

اگر فک شما صدا می‌دهد، ممکن است از مفصل تمپروماندیبولار باشد. بیش از ۱۰ میلیون نفر دچار مشکلات مفصل تمپروماندیبولار هستند که تعداد زنان در این میان بیش از مردان است.

با این که ممکن است صدای فک یک علامت هشداردهنده باشد اما شما می‌توانید به خوبی متوجه شوید که آیا این صدا به دلیل مشکلات موقتی فک بوده یا نشانه اختلالات جدی‌تر مفصل تمپروماندیبولار است.

وقتی فک‌ تان خرت خرت می‌کند

اگر شما از مشکل صدا دادن فک صورت در زمان باز کردن دهان رنج می برید، احتمالا شما در زمانی که در یک مکان ساکت غذا می خورید، از نظر دیگران مریض به نظر برسید و در این رابطه احساس درد داشته باشید.

اگر صدای فک شما هنگام باز کردن دهان شنیده می شود و شما احساس درد دارید، نگران نباشید، زیرا شما تنها کسی نیستید که با این مشکل مواجه هستید.

صدای مفصل فک در هنگام باز کردن دهان از مفصل فک تحتانی (مفصل طرفین فک که دهان را بازو و بسته می کنند) شنیده می شود.

این موضوع به این دلیل اتفاق می افتد که عضلات و تاندون های سفت شده، فک شما را به یک سمت می کشند یا باعث می شوند فک شما از محل خود خارج شود.

این صدای از مفصل فک از مفصل تحت فشار شنیده می شود که به آرامی به سمت داخل یا خارج از محل خود در هنگام جویدن، هنگام غذا خوردن یا خمیازه کشیدن حرکت می کند.

 

بیشتر بخوانید : جراحی مفصل گیجگاهی (TMJ) فکی چیست ؟

علائم صدا دادن فک

از علائم مفصل گیجگاهی فکی علاوه بر درد فک پایین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صدا دادن فک پایین :

صدا ی تق تق، ساییدگی یا ترکیدگی درهنگام باز کردن دهان در افراد مبتلا به سندروم مفصل گیجگاهی فکی شایع است. این صدا دادن فک پایین ممکن است همراه با درد باشد یا نباشد.

محققان بر این باور هستند که اغلب افرادی که فک آنها صدا می دهد، احتمالا دچار در رفتگی دیسک شده اند. با این حال، آنها همچنین خاطر نشان می سازند که تا زمانی که در رفتگی دیسک هیچ نوع درد یا مشکلات مرتبط با حرکت فکی ایجاد نکند، به درمان نیازی ندارد.

• قفل شدن فک پایین :

مفصل فک مشابه مفصل کروی گودالی است، با این استثنا که خود گودال قابل حرکت است. مفصل فک گاهی اوقات در یک وضعیت باز یا بسته قفل می شود. ممکن است به دلیل قفل شد مفصل فک یا به دلیل درد، برای باز کردن دهان خود به مشکل بر بخورید.

• گوش درد: 

شاید فکر کنید که دچار عفونت گوش شده اید، اما گوش درد ممکن است با التهاب مفصل فک یا التهاب عضلانی مرتبط است. درد ناشی از این بیماری معمولا در جلو یا زیر گوش احساس می شود.

• سردرد:

افراد مبتلا به سندروم مفصل گیجگاهی فکی اغلب سردرد را گزارش می دهد. دندان پزشک می تواند تعیین کند که آیا علائم سردرد مخصوص شما ناشی از بیماری سندروم مفصل گیجگاهی فکی است یا خیر.

در بعضی از موارد، برای کمک به تشخیص و درمان سردردهای مخصوصی که با این بیماری مرتبط نیستند، باید با پزشک مشورت کنید.

• سفتی و درد در هنگام صبح:

در صورتی که عضلات شما در حین برخاستن از خواب سفت باشد، و درد صورت داشته باشید. علامت این است که در خواب دندان قروچه می کنید. فشار دادن یا دندان قروچه رفتن باعث خستگی بیش از حد عضلات و منجر به درد می شود.

• مشکل هنگام غذا خوردن:

ممکن است در نتیجه تغییر در نحوه گاز گرفتن، نحوه قرار گرفتن دندان های بالایی و پایینی در یکدیگر در بلعیدن به مشکل برمی خورید. این تغییر ممکن با سندروم مفصل گیجگاهی فکی مرتبط باشد.

• بیماری ها و آسیب دیدگی های مرتبط قبلی:

آسیب دیدگی مفصل فک یا آسیب دیدگی مرتبط با چندین سال قبل منجر به علائم سندروم مفصل گیجگاهی فکی می شود. آرتروز در مفصل همچنین ناشی از آسیب دیدگی است.

آرتریت از قبل بر مفاصل دیگر تاثیر گذاشته است که بر مفصل کف نیز می تواند اثر بگذارد و منجر به سندروم مفصل گیجگاهی فکی شود.

• علائم دیگر:

علاوه بر قفل شدن فک و صدا دادن فک پایین احساس پر بودن یا زنگ زدن در گوش گاهی اوقات با سندروم مفصل گیجگاهی فکی مرتبط است. در این موارد، مشاوره با پزشک متخصص گوش،حلق و بینی برای تشخیص نهایی موثر است.

در صورت داشتن درد فک پایین و این علائم ذکر شده با دندان پزشک و متخصص جراحی فک و صورت مشورت کنید.

دندان پزشک توانایی شما در باز و بسته کردن فک را مورد آزمایش قرار می دهد، حرکات دیگر فک را معاینه می کند و برای درد یا التهاب عضلات و مفاصل فک را لمس می کنند.

دندان پزشک گوشی طبی را روبروی گوش شما قرار می دهد تا هر گونه صدایی را متوجه شود و مفصل فک را در حین باز و بسته کردن آن احساس می کند.

علل صدا دادن فک

عوامل متعددی وجود دارند که می توانند موجب ایجاد صدا دادن فک و مفاصل شوند از جمله:

• دندان قروچه بیش از حد (ساییدن دندان ها و ساییدن دندان ها در شب)
• ترومای (ضربه) حاد
• فروپاشی جزئی یا آسیب رسیدن به دیسک
• عدم تعادل اکلوزال (نامرتبی دندان)
• اختلال عضله ی پتریگوئیدجانبی (عضلات فک به درستی کار نمی کنند)
• گاهی اوقات، از دست دادن دندان خلفی یا استفاده از دندان های مصنوعی نامناسب می توانند باعث ایجاد یک بایت بیش از حد بسته شوند.

این مشکل باعث ناهماهنگی قدامی دیسک در ارتباط با کندیل (برجستگی انتهایی استخوان فک) می شود و در نتیجه صدای تق تق یا خش خش به وجود می آید.

اگر مشکلاتی از نظر وضعیت قرار گیری وجود داشته باشد، ممکن است به دلیل حالت قرار گیری خلفی کندیل در فضای مفصلی، ناهماهنگی قدامی دیسک ایجاد گردد.

معمولاً علت صدا دادن فک جابجایی دیسک در فک است. مفاصل فک از جمله مفصل های گوی و کاسه ای همانند مفصل شانه هستند. دیسک غضروف در مکان خود قرار دارد و توسط یک عضله هدایت می شود.

هنگامی که دیسک در طول حرکت فک می لغزد، می تواند تمام انواع صداها را ایجاد کند که اغلب آن ها به صورت صداهای تق تق یاخش خش مانند هستند.

 

علت صدا دادن فک هنگام غذا خوردن

هنگام صدا دادن فک، صدای مفصل فک با باز کردن دهان از مفصل فک تحتانی (مفصل طرفین فک که دهان را باز و بسته می کند) شنیده می شود.

علت صدا دادن فک هنگام جویدن غذا این است که عضلات و تاندون های سفت شده فک شما را به یک سمت می کشند، یا آن را از جای خود خارج می کند.

جابجایی فک و صدا دادن آن از مفصل فک از مفصل تحت فشار شنیده می شود که به آرامی به سمت داخل یا خارج از محل خود هنگام غذا خوردن، خمیازه کشیدن، و حتی گاهی صحبت کردن حرکت می کند (جابجایی فک).

بنابراین، صدا دادن فک هنگام غذا خوردن و… می تواند به دلیل مجموعه ای از مشکلات ایجاد شود.

اما دلیل کلی جابجایی فک و صدا دادن آن به طور خلاصه سفت شدن عضلات و تاندون ها، و یا حتی سست شدن آنها و غضروف هاییست که به عملکرد درست فک کمک می کنند. این فشار و در ادامه صدا دادن فک هنگام جویدن غذا می تواند دلایل زیر را داشته باشد:

• اختلالات مفصل فک (از جمله آسیب به دلیل اسپاسم عضلات، رماتیسم مفصل، و تومورهای مفصل فک)
• استفاده زیاد از فک (برای مثال جویدن مداوم آدامس)
• قرارگیری نادرست دندان ها
• آسیب های قدیمی
• قفل شدن فک
• دندان قروچه

چرا این مفصل دچار مشکل می‌شود؟

حرکت مفصل گیجگاهی فکی ترکیبی از یک حرکت باز و بسته کردن همراه با یک حرکت لغزشی است که عملکرد صحیح آن به سلامت دیسک و مفصل، هماهنگی میان اعصاب و عضلات جونده و روابط مناسب بین دندان‌ها بستگی دارد.

این مشکل در خانم‌های رده سنی 30 تا 50 سال، کسانی که دچار ناهنجاری فکی هستند یا افراد مبتلا به برخی سندرم‌های مادرزادی خاص شیوع بیشتری دارد. اختلالات مفصل گیجگاهی فکی معمولا به این دلایل اتفاق می‌افتد:

• خوردگی دیسک یا تغییر محل آن
• آرتریت غضروف مفصل

آسیب‌دیدگی مفصل به دلیل ضربه‌های شدید یا نیروهای با شدت کم اما مداوم و مستمر که معمولا به دلیل اعمال نیروی بیش از حد عضلات جونده یا روابط ناصحیح میان دندان‌ها حاصل می‌شود.

عضلات مسئول در حرکات مفصل و جویدن (عضلات جونده) به واسطه فعالیت شدید دچار خستگی و ضعف می‌شوند. علت معمولا فشردن شدید دندان‌ها روی هم(کلنچ کردن) یا دندان قروچه موقع خواب یا سایش دندان‌ها هنگام بیداری است.

 

چه افرادی مستعد ابتلا به اختلال صدا دادن فک هستند؟

زنان بیشتر از مردان صدا دادن فک را تجربه می‌کنند. علت اصلی این موضوع هنوز مشخص نشده است. اما پزشکان تصور می‌کنند که کلاژن نگهدارنده دیسک در زنان از لحاظ آناتومیکی متفاوت است.

از طرف دیگر احتمال می‌رود هورمون‌های استروژن و پروژسترون هم بر این رویه تاثیرگذار باشند.

مطالعات نشان می‌دهد که صدا دادن مفصل گیجگاهی-فکی، بیشتر در افراد جوان و در زنان بین ۳۰ تا ۵۰ سال دیده می‌شود.

البته این مشکل مختص به این گروه نیست و هر کسی در هر سنی و از هر جنسیتی ممکن است صدا دادن فک را تجربه کند. این وضعیت غالباً موقتی است. صدا دادن مفصل گیجگاهی فکی را می‌توان با تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی تسکین داد.

صدا دادن فک ناشی از چیست؟

تصور می شود که صدا دادن فک ناشی از مشکلات مربوط به عضلات فک یا مفاصل گیجگاهی فکی (TMJs) است.
به طور معمول در دنیا چیزی حدود 10 میلیون به این مشکل گرفتار هستند و آمار صدا دادن فک و مشکلات فکی در بانوان بسیار بیشتر از آقایان است.
با این حال، هرکسی از هر سن و جنسیتی می تواند صدا دادن فک را تجربه کند، که ممکن است با رفتارهایی مانند:

• دندان ها را آسیاب می کنند
• آدامس به طور مرتب یا بیش از حد جویدن
• خوردن ناخن
• چسباندن فک به هم
• گاز گرفتن قسمت داخل گونه یا لب
  رو به رو شود و باعث شود تا فک آن شخص صدا دهد.
  همچنین، چندین بیماری پزشکی می تواند به صدا دادن فک منجر شود، از جمله:

• آرتروز

آرتروز بیماری مفاصل است و دو مورد از شایع ترین ورم مفاصل آرتریت روماتوئید و آرتروز است که هر دو می توانند منجر به آسیب غضروف در TMJ شوند.
از بین رفتن بافت غضروف TMJ می تواند حرکات فک را دشوار کند و باعث ایجاد صدا دادن فک می شود.
علائم دیگر آرتریت عبارتند از:

• درد مفاصل
• سفتی، سختی
• التهاب یا تورم
• محدوده حرکتی رو به کاهشی
• همچنین، افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید ممکن است خستگی و کاهش اشتها را تجربه کنند.

• صدمه دیدن فک

فک شکسته یا دررفته، به هنگامی که مفصل فک فاقد اتصال شود اتفاق می افتد، می تواند باعث ایجاد صدا دادن فک شود.
علل عمده آسیب دیدگی فک عبارتند از:

• تصادفات جاده ای
• صدمات ورزشی
• زمین خوردن در طول سفر
• حملات جسمی
  اگر موارد زیر را تجربه کردید، پیشنهاد می شود تا به دکتر بروید:
• خون ریزی
• کبودی
• ورم

• سندرم درد میوفاشیال

سندرم درد میوفاشیال نوعی اختلال درد مزمن است که باعث ایجاد درد در نقاط خاص محرک برخی از ماهیچه ها می شود.

بعد از انقباض عضله با تکرار عضله، این اتفاق رخ می دهد پس بنابراین، ممکن است بر کسانی که شغل دارند یا در فعالیت های ورزشی که نیاز به حرکت تکراری دارد، تأثیر بگذارد.

سندرم درد میوفاشیال در فک می تواند منجر به صدا دادن فک شود.
علائم سندرم درد میوفاشیال شامل موارد زیر است:

• درد عضلانی
• درد مداوم یا مترقی
• نقاط حساس در عضلات
• مشکلات خواب
• تغییر در خلق و خوی

• آپنه خواب

آپنه خواب نوعی اختلال شایع است که با تنفس کم عمق یا یک یا چند مکث در تنفس، هنگام خواب مشخص می شود.
دو نوع آپنه خواب وجود دارد به نام آپنه انسدادی خواب و آپنه خواب مرکزی. هر دو می توانند باعث صدا دادن فک شوند.
برخی از علائم آپنه خواب عبارتند از:

• خواب آلودگی روزانه
• سردرد
• اختلالات خلقی
• افراد مبتلا به آپنه خواب انسدادی نیز ممکن است در خواب خود خروپف کنند.
  از آنجا که آپنه خواب می تواند خطر ابتلا به چندین بیماری جدی مانند فشار خون بالا، حمله قلبی و چاقی را افزایش دهد، افراد دارای مشکل خواب باید به دنبال فوریت های پزشکی باشند.

• مال اکلوژن دندان ها

 

مال اکلوژن دندان ها همچنین به عنوان اوربایت یا زیربنایی شناخته می شوند، باعث از جا افتادن فک و دهان می شوند. این می تواند به جلو رفتن فک و یا صدا دادن فک منجر شود.
مال اکلوژن دندان ها معمولاً به ارتودنسی حرفه ای نیاز دارد.

• رابطه عفونت و صدا دادن فک

در برخی موارد، صدا دادن فک ناشی از عفونت غدد دهان است.
علائم و نشانه های دیگر عفونت های دهان شامل موارد زیر است:

• دهان خشک
• طعم بد دهان
• درد صورت
• التهاب
  آنتی بیوتیک ها یا سایر روش های درمانی ممکن است برای درمان عفونت های دهانی لازم باشد.

• تومورها

تومورها تقریباً در هر ناحیه از دهان ایجاد می شوند. بسته به موقعیت مکانی آنها، تومورها می توانند بر حرکت فک تأثیر بگذارند و منجر به صدا دادن فک یا احساس درد فک می شوند.
برخی از تومورها می توانند منجر به پیشرفت سرطان شوند.

آیا ممکن است بیماری‌های مفصل فک باعث سایر بیماری‌ها شود؟

اختلالات مفصل فک یکی از اختلالات رایج است که در صورت بروز حتما باید به دندانپزشک متخصص مراجعه شود.

این اختلالات ممکن است به صورت مستقیم بر مغز انسان تاثیر بگذارد و یا با سخت کردن باز و بسته کردن دهان و جویدن غذا بر کیفیت زندگی و گوارش انسان را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

درمان صدا دادن فک

خوشبختانه این مشکل درمان های خانگی نیز دارد که شامل موارد زیر می باشد:

• پک های یخ یا گرم

قرار دادن کمپرس یخ به مدت 10 الی 15 دقیقه روی محل و سپس کمپرس داغ به مدت 5 الی 10 دقیقه بعد از آن، می تواند به از بین بردن علائم و درد کمک کند که می توانید این کار را چند بار در روز تکرار کنید.

 

• خودداری از خوردن غذاهای سفت و برشته

از غذاهای برشته ، سبزیجات خام یا غذاهایی که نیاز به جویدن زیاد دارند تا حد ممکن استفاده نکنید.

• ریکلس کردن فک

تا حد ممکن دهانتان را آرام باز و بسته کنید و با باز نگه داشتن بین دندان ها، فشار را از روی فک بردارید.

• تمرین مدیریت استرس

کاهش استرس به از بین بردن صدای فک کمک می کند و باعث جلوگیری از اقداماتی مثل دندان قروچه کردن می شود. مدیتیشن، فعالیت فیزیکی و تنفس عمیق هنگام ورزش نمونه هایی از تکنیک های مدیریت استرس است.

• باز نکردن بیش از حد فک

از فعالیت هایی که باعث باز کردن بیش از حد دهان مثل فریاد زدن، آواز خواندن و جویدن آدامس می شود، دوری کنید.
وضعیت بدن خود را در حالت متناسب و متعادل نگه دارید.

• فیزیک درمانی انجام دهید

کشش صورت و ماساژ دادن آن در شرایط مناسب می تواند برای درمان صدا دادن فک مناسب باشد.

• درمان های پزشکی

• دارو: داروهای ناپروکسن، ایبوپروفن یا دیگر انواع داروهای ضد التهاب و غیر استروئیدی می توانند درد و التهاب موجود در فک را بهبود ببخشند.
• جراحی های فک برای از بین بردن ناهنجاری های فکی مثل اوپن بایت، اوور ابتی، آندر بایت و … .
• تزریقات مسکن
• امواج فرابنفش که حرکت دادن فک را در این وضعیت آسان تر می کند.
• لیزر درمانی یا درمان از طریق امواج
• اقدامات بهبود وضعیت دندانی مثل ارتودنسی
• الکتروتراپی که عضلات فک و صورت را آرام می کند.

چهار تمرین درمانی برای رفع صدای مفصل فک

در تمرین نخست فرد باید دو انگشت خود را زیر چانه قرار دهد سپس دهان خود را باز و با انگشتان خود به آرامی در برابر باز شدن دهان مقاومت کند، پنج ثانیه دهان را در این وضعیت نگه دارد سپس آن را رها کند، این حرکت باید پنج بار تکرار شود.

 

در تمرین دوم فرد باید کمی دهان خود را باز کند و مطابق تصویر انگشتان خود را روی دندان‌های پایینی قرار دهد سپس سعی کند دهان خود را ببندد و با انگشتان خود به فک پایین مقاومت اعمال کند، پنج ثانیه دهان را در این وضعیت نگه دارد، این حرکت باید پنج بار تکرار شود.

 

در تمرین سوم فرد باید صاف بایستد سپس به آرامی چانه را به سمت گردن (عقب) فشار دهد و سعی کند غبغب خود را چین بیندازد، غبغب را پنج ثانیه در این وضعیت نگه دارد و این حرکت را پنج بار تکرار کند.

 

در تمرین چهارم فرد باید یک چوب بستنی را بین دندان‌های خود را نگه دارد سپس کند آن را به دو طرف حرکت دهد، این حرکت باید ۲۰ مرتبه تکرار شود.