بیماری دهان و دندان ؛ علت ها و پیشگیری آنها

بیماری دهان و دندان

بیماری دهان و دندان از شایعترین بیماریهای عفونی انسان است. افراد حداقل از یکی از این دو بیماری دهان ودندان (پوسیدگی دندانی و بیماری های لثه) رنج می برند.

تغییر عادات و رژیم غذایی مردم جامعه، عدم رعایت بهداشت دهان ودندان، بی توجهی نسبت به اهمیت و سلامت دندان‌ها درکودکان، از مهمترین علل وخامت رو به تزاید شاخص‌های بهداشتی دهان ودندان درجامعه است.

ازطرفی خدمات دندانپزشکی عمدتاً خدماتی دقت گیر، گران قیمت و از نظر تجهیزات، مواد و تکنولوژی، وابسته به خارج ازکشور است. از این رو، اهمیت خدمات پیشگیری و برنامه ریزی برای مراقبت‌های بهداشتی درجامعه مشخص می گردد.

بوی بد دهان

حدود 85 درصد موارد بوی بد دهان مداوم افراد به بیمارهای دندانپزشکی مربوط می شوند.

بوی بد دهان که به آن halitosis نیز گفته می شود، از هر 4 نفر حداقل یک نفر را درگیر می کند و علت های احتمالی آن عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و اختلالات دندان پزشکی مانند بیماری التهاب لثه، پوسیدگی دندان، سرطان دهان، خشکی دهان و باکتری های موجود در زبان است.

مرطوب نگه داشتن دهان باعث کاهش بوی بد دهان می شود. استفاده از دهانشویه برای رفع بوی بد دهان هنگام بروز مشکل دندان، فقط بو را از بین می برد ولی علت اصلی آن را درمان نمی کند.

بوی بد دهان یکی از مشکلات شایعی است که ممکن است حتی موجب بروز پریشانی های روانی در فرد شود و به نظر می رسد سومین علت اصلی مراجعه افراد به دندان پزشک باشد.

خوشبختانه تغییر در سبک زندگی و درمان های خانگی مثل ترک سیگار و رعایت منظم بهداشت دندان و دهان می تواند مشکل هالیتوسیس را به طور کلی برطرف کند.

در صورتی که هالیتوسیس با وجود مراقبت ها و حفظ نظافت بهتر نشد، فرد باید برای یافتن علت اصلی بوی بد دهان به پزشک مراجعه کند.

 

بیشتر بخوانید جراحی مفصل گیجگاهی (TMJ) فکی چیست ؟

• پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان، نوعی بیماری است که در آن، بافت سخت دندان (مینا و سپس عاج) در اثر ترشح اسید از باکتری‌های پوسیدگی زا (عمدتاً استرپتوکوک موتان)، مواد معدنی کلسیم و فسفر را ازدست داده و به تدریج از بین می‌روند.

پوسیدگی دندان مرحله غیر قابل برگشت در فرایند حل شدن مواد معدنی مینا توسط اسید محسوب شده و درمان آن تنها از راه جایگزینی بافت سخت از دست رفته دندان با مواد ترمیمی دندانپزشکی امکان‌پذیر می‌باشد.

اگر پوسیدگی تاج دندان به موقع متوقف و جایگزین نشود و پوسیدگی به ریشه دندان برسد، نیاز به درمان ریشه (RCT یا عصب کشی) می‌باشد و در موارد شدیدتر ممکن است حتی نیاز به خارج کردن یا اصطلاحا کشیدن دندان باشد.

پیشگیری: روش های متعددی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان وجود دارد که مهمترین آنها شامل موارد زیر می باشند.

رژیم غذایی مناسب: نوشیدنی های قندی، مواد غذایی شیرین و استفاده بیش از حد از کربوهیدرات ها برای سلامت دندان مضر است.

رعایت بهداشت دهان و دندان: از بین بردن پلاک دندان توسط استفاده مرتب از مسواک و نخ دندان صورت می گیرد. استفاده از دهان شویه به صورت روزانه به کنترل جمعیت باکتری های دهان کمک می کند.

رمینراله شدن: پوسیدگی های سطحی طی فرایندی به نام رمینراله شدن، قابل ترمیم هستند. در این فرایند مواد معدنی مثل فلوراید و کلسیم به سخت شدن دوباره مینای دندان کمک می کنندو فلوراید سبب مقاوم شدن مینای دندان در برابر حملات اسیدی می شود.

این ماده معدنی را می توان به صورت خمیر دندان و دهان شویه، آب و مکمل های حاوی فلوراید و وارنیش استفاده کرد. میزان استفاده از فلوراید باید به دقت کنترل شود زیرا استفاده بیش از اندازه فلوراید می تواند سمی باشد.

پر کردن دندان: هنگامیکه پوسیدگی به حدی پیشرفت کند که ترمیم آن در اثر فرایند رمینراله شدن امکان پذیر نباشد باید توسط دندان پزشک پر شود

• آبسه دندان

حفره پرچرکی است که در داخل یا اطراف ریشه دندان تشکیل می شود. آبسه، معمولا به دنبال پوسیدگی دندان ایجاد می شود که به تدریج، مینا و عاج را تخریب کرده و به میکروب ها اجازه تهاجم به مغز دندان (پالپ) را می دهد و گاها ممکن است آبسه دندان تشکیل شود.

 

• برفک دهان

برفک دهان یک عفونت قارچی (کاندیدا آلبیکنس) در غشاء مخاطی دهان است. به عبارت دیگر، برفک دهان، نوعی عفونت سطحی است که بخش‌های کناری و گوشه‌های دهان را مبتلا می‌کند.

دیگر نقاط در معرض خطر ابتلا به برفک عبارتند از داخل گونه‌ها، زبان، کام و حلق. همچنین، با از بین رفتن باکتری‌های مفید موجود در دهان، قارچ‌های کاندیدای موجود در دهان، رشد بیش از حد پیدا می کنند و به صورت برفک در دهان دیده می شوند.

• خشکی دهان

خشکی دهان یا زروستومی، نوعی بیماری است که در اثر کاهش ترشح بزاق ایجاد می‌شود.

از آنجا که بزاق در دهان با داشتن پادزهرها و ایمنوگلوبولین، مواد بافر و خنثی کننده اسید محلول در آب، نقش حفاظتی علیه میکروب‌های عامل پوسیدگی دندان و عفونت لثه را دارد، کاهش ترشح آن و خشکی دهان، منجر به ایجاد پوسیدگی و انواع عفونت در دهان می‌شود.

• ژنژیویت‌

ژنژیویت‌، عفونت‌ یا التهاب‌ لثه‌ها یکی از بیماری های بافت‌ لثه در اطراف دندان است که موجب التهاب و بروز عفونت در این بافت می‌شود و آن را تخریب می‌کند.

با تحریک مزمن باکتریایی، نسج لثه به تدریج از دندان‌ها جدا می‌شود و حفره‌هایی ایجاد می‌شود که در آنجا چرک تجمع پیدا می‌کند.

با گسترش پلاک و جرم و تداوم تحریک بافت لثه، فرایند کنده شدن لثه‌ها از دندان‌هایتان بیش از پیش ادامه پیدا می‌کند. به این حالت پریودونتیت یا پیوره می‌گویند.

 

• لب شکری

لب شکری یا لب شکافته، یک نقص مادرزادی قابل درمان است. این نقص زمانی رخ می دهد که در هنگام رشد جنین، بافت های فک فوقانی و بینی، آنگونه که باید رشد نمی کنند.

این حالت باعث به وجود آمدن شکافی در لب بالایی و گاها کام می شود که به آن لب شکری می گویند.

لب شکری معمولا موجب اختلال در سلامت فرد نمی شود و می توان به کمک عمل جراحی، مشکل را رفع و وضعیت ظاهری فرد مبتلا را بهبود داد.

• آفت‌ دهان‌

آفت‌ دهان‌ از زخم‌های‌ دردناکی‌ در مخاط‌ دهان‌ به‌ وجود می‌آید. آفت‌ دهان‌ سرطانی‌ نیست‌. آفت‌ دهان‌ ممکن‌ است‌ با عفونت‌ هرپسی‌ (ناشی‌ از ویروس‌ تب‌خال‌) اشتباه‌ گرفته‌ شود. این‌ نوع‌ زخم‌ می‌تواند در هر دو جنس‌ رخ‌ دهد، اما در زنان‌ شایع‌تر است‌.

برای آفت درمان مشخصی وجود ندارد. ضایعات آفت به طور معمول طی مدت یک تا دو هفته برطرف می شوند. هدف اصلی درمان های موجود برای ضایعات آفتی، کاهش درد آنها می باشد.

از آنجا که دهان شویه ضد قارچ وی وان حاوی آنتی اکسیدان های مختلفی از قبیل ویتامین E و عصاره زنجبیل می باشد، می تواند درمان مناسبی برای کاهش درد ضایعات آفتی باشد.

• لوکوپلاکی

لوکوپلاکی، واکنشی به محرک‌هایی مانند ناصاف بودن دندان، نامتناسب بودن دندان مصنوعی ، سیگار کشیدن و تنباکوی بدون دود است.

لوکوپلاکی به صورت پلاک یا لکه های سفید در دهان دیده می‌شود و معمولا بدون درد است و نمیتوان آن را پاک کرد. ممکن است لوکوپلاکی وضعیت پیش سرطانی هم باشد. مشاهده تغییراتی در دهان یا ضایعاتی که از بین نمی‌روند، نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.

 

• سرطان دهان

سرطان به معنی رشد غیر قابل کنترل سلول ها می باشد که سبب تخریب بافت می شود. سرطان دهان ( Oral cancer) سرطانی است که در محوطه دهان (زبان، کف دهان، کام سخت و لثه) تشکیل می‌گردد.

• التهاب‌ زبان‌ (گلوسیت‌)

گلوسیت‌ عبارت‌ است‌ از التهاب‌ حاد یا مزمن‌ زبان و یا زبان‌آماس ‌ که در اثر علل‌ مختلف ایجاد میشود. گاهی‌ مسری‌ است‌ اما باعث وقوع سرطان‌ نمی شود.

• اختلال مفصل فکی ـ گیجگاهی

اختلال مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) به مجموعه عارضه‌های درگیر کننده این مفصل گفته می‌شود که دقیقاً زیر گوش‌ها و بالای فک قرار دارد. بیماران مبتلا به این اختلال ناخودآگاه شب‌ها دندان قروچه می‌کنند و فک‌ها را روی هم فشار می‌دهند.

• دندان قروچه

چه افرادی در معرض خطر هستند: فرد دارای عادت دندان قروچه (روی هم فشار دادن و ساییدن دندان‌ها یا براکسیسم) هر زمان در طول روز که مضطرب شود، دندان‌ها را روی هم فشار می‌دهد.

به علاوه روکش یا پرکردگی جدید بلندتر از بقیه دندان‌ها یا وجود اختلال بایت نیز باعث دندان قروچه می‌شود. این عادت در بلندمدت ساییدگی سطح دندان را به دنبال دارد.

• ساییدگی مینای دندان

مسواک زدن شدید و قرار گرفتن در معرض مواد اسیدی، عمدتاً در اثر نوشیدن آب مرکبات یا نوشابه، باعث ساییدگی سطح دندان می‌شود و آن‌ها را شفاف یا بدرنگ می‌کند.

 

• سیاه شدن لثه

چند عامل وجود دارد که باعث تیره شدن لثه ها می شود از جمله: سیگار کشیدن، ژنتیک، عوارض پزشکی، پر کردن دندان و بهداشت ضعیف دندان ها باعث این بیماری می شود.

رنگ سیاه لثه ها بر اثر تجمع ملانین ها به وجود می آید و افزایش این رنگدانه ها منجر به سیاه شدن لثه می شود.

بیماری های خاصی از قبیل آدیسون و سندروم پوتز جگر باعث تیره شدن لثه ها می شود و این بیماری از طریق رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان به وجود می آید.و داروهایی از قبیل ضد مالاریا، ضد افسردگی و مینوسیکلین باعث سیاه شدن لثه ها می گردند.

• نوما (Noma)

نوما نوعی ضایعه قانقاریایی است که در کودکان کم سنی که در نواحی بسیار فقیر در آفریقا و آسیا زندگی می‌کنند، دیده می‌شود.

این ضایعه دهانی بیماری شدید لثه است که به دنبال نکروز (مرگ زودرس سلول‌های بافت زنده) لب‌ها و چانه اتفاق می‌افتد. بسیاری از کودکانی که دچار نوما می‌شوند از عفونت‌های دیگری مانند ایدز و سرخک نیز رنج می‌برند. تقریباً 90% از این کودکان در صورت عدم درمان میمیرند .

• شکاف لب و کام

شکاف لب و کام از جمله نقایص مادر زادی است که تقریباً در یک نفر از هر 500 تا 700 تولد اتفاق می‌افتد. این میزان در نژادها و مناطق مختلف دنیا تا حد زیادی متغیر است.

 

• تاول تبخالی

این بیماری دهان ، به عنوان تاول‌های تب نیز شناخته می‌شوند و از تب و یا سرماخوردگی به وجود نمی‌آیند، اما می‌توانند به وسیله این موارد تحریک شوند.

ویروسی که باعث ایجاد تاول تبخالی می‌شود، معمولا از طریق یک بوسه، وسایل آشپزخانه مشترک یا سایر تماس‌های نزدیک منتقل می شود.

کرم‌ها و پمادهای ارائه شده ممکن است به بهبود این بیماری کمک کنند. در صورت مشاهده زخم‌های مکرر باید به پزشک مراجعه کنید. تاول‌های مکرر یک مشکل دهانی مهم است. سایر مشکلات عبارتند از تاول‌های عفونی، TMJ، نفس بدبو و سرطان دهان!

• یکن پلان

یکن پلان  به صورت لکه‌های سفید و یا تکه‌های سفید شبکه مانند در داخل گونه‌ها یا زبان ایجاد می‌شوند. به طور کلی، یکن پلان خفیف نیازی به درمان ندارد. اما اگر باعث درد یا زخم شود، می‌توان آن‌را با داروهای خوراکی و موضعی درمان کرد.

یکن پلان دهانی ممکن است مزمن باشد و خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهد. علاوه بر این یکن پلان می‌تواند روی پوست، پوست سر، ناخن‌ها و اندام‌های تناسلی تاثیر بگذارد.

 

• پرزهای سیاه بر روی زبان

این وضعیت بدون درد زمانی اتفاق می افتد که برجستگی های کوچک بر روی زبان ایجاد می شود که در نتیجه رشد باکتری ها بر روی زبان است که باعث می شود پرزهای روی زبان سیاه رنگ شود .

در اثر مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک ممکن است این وضعیت ایجاد شود .برای درمان می توانید روی زبان را مسواک بزنید .در بخی مواقع هم ممکن است به دارو نیاز باشد.

زخم‌های دهانی چگونه درمان می‌شوند؟

برای درمان یک زخم دهانی باید علت آن را بدانیم. بعضی وقت‌ها درمان بسیار ساده و در حد رفع تیزی یک دندان یا پرکردگی و یا ترمیم دندان مصنوعی است، اما اگر علت زخم‌ها شناخته شده نباشد، درمان آن نیز مشکل‌تر خواهد شد.

مثلا آفت درمان‌پذیر نیست، اما برای کم کردن سوزش آن می‌توان از دهان شویه‌ها و پمادهای بی‌حس کننده یا سایر داروهای اختصاصی استفاده کرد.

برخی مواقع علت آفت وجود بیماریهای زمینه ایی مانند کم خونی فقر آهن یا کمبود ویتامین B12 و یا کمبود عناصری مانند روی می باشد.

برخی اختلالات گوارشی مانند بیماری سلیاک هم می تواند باعث بروز آفت شود.در این موارد جهت برطرف شدن آفت های دهانی درمان اختلالات زمینه ایی ضروری است.

بهترین راه، پیشگیری است

بیماری دهان و دندان بسیار دردناک و بعضا غیر قابل درمان هستند، بنابراین مخصوصا در مورد بیماری شایعی همچون سرطان دهان، به نظر می رسد بهترین و آسانترین راه، پیشگیری است.

حذف پلاک از طریق مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه و نیز برنامه ریزی برای جرم گیری دندان‌ها به صورت دوره‌ای، بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های دهان است.

در صورت لزوم، دندانپزشک شما می‌تواند یک برنامه شخصی برای شما در زمینه مراقبت از دهان و دندان طراحی کند تا بتواند نیازهای شما را تامین کند.

 

• دندان‌هایتان را روزانه حداقل دو مرتبه، دو تا سه دقیقه با خمیر دندان حاوی فلوراید بشویید. اطمینان حاصل کنید که در امتداد لثه، مسواک را حرکت می‌دهید.
• روزانه برای حذف پلاک از مکان‌هایی که مسواک شما نمی‌تواند به آن برسد، از نخ دندان استفاده کنید. آیا نخ دندان را دوست ندارید؟ از یک مسواک.
• بین دندانی لینک به مسواک بین دندانی استفاده کنید، که می‌تواند راحت‌تر از نخ دندان باشد.
• اگرچه یک جایگزین برای مسواک زدن و نخ دندان نیست، اما استفاده از دهانشویه می‌تواند پلاک‌ها را تا 20 درصد کاهش دهد.
• به طور روتین به یک دندانپزشک متخصص برای بررسی منظم و جرم گیری دندان‌ها لینک به جرمگیری مراجعه کنید.
• سیگار و استفاده از محصولات تنباکو دار را ترک (یا کاهش) کنید، زیرا ترک مصرف دخانیات خطر ابتلا به سرطان دهان را کاهش می‌دهد.
• مصرف الکل را ترک کنید. خودداری از مصرف الکل خطر ابتلا به سرطان دهان را کاهش می‌دهد.
• اگر از نظر جنسی فعال هستید، استفاده از کاندوم خطر ابتلا به HPV را کاهش می‌دهد.
• هنگامی که شما در خارج و در معرض آفتاب قرار می‌گیرید، از کرم‌های محافظت کننده در برابر UV، روی لب‌ها، استفاده کنید.
• از یک رژیم غذایی سالم که همراه با میوه‌ها و سبزیجات است، استفاده کنید.
• روزانه دندان‌های خود را بشویید و نخ دندان بکشید.

(بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان)