سرطان ، تومور و کیست های دهانی

کیست‌های فک مانند کیسه هستند که با مایعات پر می شوند و در بافت های فک تشکیل می شوند. رشد آن ها فقط به فک محدود نمی شود، زیرا در هر جایی از بدن یا روی بدن می توانند تشکیل شوند.

توده فک عموما از نظر طبیعت و رشد خوش خیم هستند اما ممکن است با دژنراسیون بد خیم بسیار کمیاب ظاهر شوند. ضایعه توده فک تمایل به رشد آهسته دارد و در بسیاری از بیماران بدون علائم است( یعنی آن ها هیچ علائم قابل توجهی را متوجه نمی شوند). با توجه به این طبیعت، آن ها به صورت اتفاقی، زمانی که تصویربرداری رادیوگرافی را برای درد غیر مرتبط سر و گردن انجام می دهند، متوجه آن می شوند.

با این حال، اگر کیست ها عفونی شوند، ممکن است برای افراد دردناک باشد.
بسیاری از تومورها، چه خوش‌خیم و چه بدخیم، در فک شکل می‌گیرند. علائم تومور استخوانی فک عبارتند از ورم، درد، حساسیت و جابه‌جایی غیرمنتظره دندان‌ها.

برخی از تومورها ممکن است پس از تصویربرداری از دندان‌ شناسایی شوند و برخی در معاینات روتین دهان و دندان. نحوه درمان به محل و نوع تومور بستگی دارد.

احتمال دارد بعضی از تومورهای خوش‌خیم تنها نیاز داشته باشند تا تحت نظارت باشند با این حال در اکثر موارد لازم است تا تومور برداشته شود و سپس بافت استخوانی با گزینه‌های ممکن بازسازی شود.

تومورهای خوش‌خیم و بدخیم در ناحیه فک و صورت

تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم از جمله ضایعات پاتولوژیک فک و صورت هستند که اگر به موقع درمان نشوند، می‌توانند مشکلات بیشتری را برای فرد بیمار ایجاد کنند.

تومورهای خوش‌خیم (مانند آملوبلاستوما) رشد نسبتاً سریعی در ناحیه فک و صورت دارند و می‌توانند باعث تخریب بافت‌های مجاور شوند؛ اما تومورهای بدخیم علاوه بر تخریب بافت‌های مجاور، می‌توانند به بافت‌های دوردست مانند غدد لنفاوی و ریه و حتی مغز نیز رسیده و منتشر شوند.

اگر فرد بیمار با مشاهده علائم به سرعت به پزشک متخصص مراجعه کند، می‌توان با درمان سریع مشکل را برطرف کرد؛ اما اگر بیمار به موقع به پزشک مراجعه نکند، ممکن است در انتها شیمی درمانی نیز برای معالجه لازم باشد.

 

ضایعات پاتولوژیک فک ؛ کیست‌های ناحیه فک و صورت و دهان

کیست‌های ناحیه دهان و صورت از دیگر ضایعات پاتولوژیک فک هستند که نیازمند درمان سریع می‌باشند. کیست‌های دهانی در صورتِ مراجعه دیر هنگام به متخصص پاتولوژیست می‌توانند باعث شکستگی استخوان‌های فک شوند که علاوه بر ضعف در عملکرد، نقص در زیبایی فرد را نیز به دنبال خواهد داشت.

نکته مهم دیگر این است که اگر درمان کیست‌های دهانی به موقع انجام نشود، در انتها ممکن است فرد دچار کیست‌های سرطانی شود. در ادامه به توضیح علائم و درمان کیست‌ فکی خواهیم پرداخت.

بیشتر بخوانید جراحی مفصل گیجگاهی (TMJ) فکی چیست ؟

انواع مختلف کیست فکی

با توجه به فاکتورهای مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. سازمان بهداشت جهانی این ضایعات را در دو دسته ادنتوژنیک و غیر ادنتوژنیک طبقه بندی کرده است.

کیست‌های ادنتوژنیک شایعتر هستند.

شایعترین آنها که از دهه دوم به بعد بروز مینمایند. کیستهای پری اپیکالی میباشند. این نوع توده ها شایع‌ترین ضایعات فکی محسوب می‌شوند. قطر این کیست‌ها ی دهانی ازچند میلیمترتاحتی چند سانتیمتر متغیر است.

• کیست‌های فولیکولار

از دیگر انواع تومورهای ادنتوژنیک هستند. آن‌ها نیز جزو کیست‌های شایع فکی هستند. شایعترین آنها همراه با دندان‌های نهفته ملاحظه میشوند

• کیست‌های لثه

از دیگر انواع کیست دهان _کام است که بیشتر در نوزادان ایجاد می‌شوند. کیست‌های لثه معمولا در فک پایینی نوزاد به وجود می‌آیند. البته این ضایعات خوش خیم پس از مدتی خود به خود پاره می‌شوند و بهبود پیدا می‌کنند.

البته احتمال به وجود آمدن این نوع کیست فکی در میانسالی نیز وجود دارد. در این دوران کیست‌های لثه از بقایای مینای دندان‌ها به وجود می‌آیند.

 

تنوع کیست‌های غیر ادنتوژنیک بسیار زیاد است. این نوع ضایعات فکی به علت‌های مختلفی ایجاد می‌شود. این کیست‌ها بر خلاف نمونه‌های ادنتوژنیک از ضایعات دندانی یا عفونت‌های موجود در مینای دندان ایجاد نمی‌شوند.

در موارد نادر کیست‌های غیر ادنتوژنیک به تومورهای بدخیم تبدیل می‌شوند و منجر به سرطان دهان خواهند شد.

علائم تومور فک

تومور به رشد غیر طبیعی سلول ها گفته می شود که به صورت یک توده در می آید. ولی کیست به توده هایی گفته می شود که حاوی مایعات و مواد نیمه جامد است. از جمله تومورهای فک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– آملوبلاستوما –

این توده های فک شایع تر هستند و رشد بسیار آهسته ای دارند و معمولاً خوش خیم و غیر سرطانی اند. این نوع از تومور معمولاً در فک بروز می کند و به استخوان ها و بافت های ناحیه فک حمله می کند.

– گرانولوم یاخته عظیم –

این نوع از تومور فک خوش خیم است و معمولاً در فک پایینی بروز می کند. برخی از این تومورها می توانند به سرعت رشد کنند و درد زیادی را موجب می شوند و موجب تخریب استخوان می شوند.

– کیست دنتیگروس –

این نوع کیست در بافت های اطراف دندان ها رشد می کند و دهان را تخریب می نماید. این کیست شایع ترین نوع کیست است که فک را تحت تاثیر قرار می دهد.

علاوه بر موارد مذکور انواع دیگر تومور و کیست های فک هم وجود دارند.

سرطان کارسینوما متاستاتیک

سرطان کارسینوما متاستاتیک شایع ترین سرطانی است که استخوان ها را مبتلا میکند. شایع ترین مکان های اولیه که کارسینوم آنها متاستاز به استخوان میدهند شامل پستان ، ریه ، تیروئید، پروستات و کلیه می باشد.

استخوان هایی که به طور شایع متاستاز در آنها اتفاق می افتد شامل مهره ، دنده ها ، لگن و جمجمه می باشند. متاستاز به فک ها نادر است اما ممکن است از آنچه به طور عمومی مورد پذیرش است بیشتر اتفاق بیافتد.

در یک مطالعه اتوپسی بر روی مندیبل بیماران مبتلا به کارسینوم های اولیه خارج دهانی متفاوت، ارزیابی میکروسکوپی متاستاز را در ۱۶‎٪ موارد نشان داد که اکثر آنها از نظر کلینیکی ، رادیگرافی و بررسی های روتین غیر قابل شناسایی بودند.

گسترش متاستاتیک یک کارسینوما به فک ها معمولا از مسیر خونی  اتفاق می افتد. سارکوم های بافت نرم یا استخوان های دیگر بندرت به فک ها متاستاز می دهند.

علایم سرطان دهان

مهم‌ترین علایم و نشانه‌های سرطان دهان عبارتند از:

• زخمی که بهبود نمی‌یابد
  یکی از شایع‌ترین نشانه‌های سرطان دهان زخم در ناحیه دهان شامل لب‌ها، لثه‌ها، زبان، گلو یا حتی لوزه‌هاست. زخم ممکن است عمیق با لبه‌های سخت یا یک برآمدگی سفید یا قرمز باشد.

اگر این زخم ظرف مدت 2 هفته بهبود یابد احتمالاً جای نگرانی نیست در غیر این‌صورت حتما لازم است به یک متخصص دهان مراجعه کنید.

• وجود لکه‌های سفید یا متمایل به قرمز داخل دهان
• دندان لق
• خونریزی از دهان
  با این‌که شایع‌ترین علت خونریزی دهان التهاب و عفونت‌های لثه است اما سرطان دهان نیز می‌تواند باعث خونریزی دهان شود. همچنین بیماری‌های لثه خود یک عامل خطر برای ابتلا به سرطان دهان است.
• وجود توده داخل دهان
  توده‌های زگیل‌مانند در دهان یا گلو و در صورت رشد سرطان در گردن (گره‌های لنفاوی) می‌تواند حاکی از سرطان باشد.
• درد در ناحیه دهان
• گوش درد
• احساس درد در گلو به‌ویژه هنگام قورت دادن غذا
• تغییرات در حس لامسه دهان
  ممکن است تومور سرطانی بر اعصاب دهان اثر بگذارد و منجر به بی‌حسی در دهان، لب، زبان یا چانه شود.
• تغییر صدا
  علائم سرطان حفره دهان می‌تواند بسیار شبیه علایم سایر تومورهای خوش‌خیم یا ضایعات التهابی باشد. بنابراین بهتر است درصورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک به متخصص مراجعه کنید.

علائم کیست‌های فک و صورت

کیست‌های دهانی به طور کلی می‌توانند بدون هیچ‌گونه علامت خاصی در دهان ظاهر شوند و معمولاً در معاینات دندانپزشکی تشخیص داده می‌شوند. کیست ممکن است به صورت یک ضایعه یا تاول در دهان قابل مشاهده باشد.

اگر کیست آلوده باشد، نشانه‌هایی مانند قرمزی و التهاب یا درد را به همراه خواهد داشت. در هر صورت برای تشخیص قطعی وجود کیست در دهان، باید به متخصص مربوطه مراجعه شود.

کیست‌های کوچک که نوعی ضایعات پاتولوژیک فک هستند، ممکن است علائم مشخصی نداشته و به درمان فوری نیز نیاز نداشته باشند. در هر صورت با توجه به انتشار و رشد کیست در دهان به مرور زمان، حذف به موقع آن پیشنهاد می‌شود تا از بروز مشکلاتِ بیشتر در آینده جلوگیری شود.

برای درمان عفونت کیست معمولاً از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود؛ اما در موارد جدی‌تر بهتر است بافت چرکی تخلیه یا حذف شود. حذف یا تخلیه‌ی کیست‌های دهانی توسط جراحی انجام می‌شود.

البته در بعضی موارد برخی از کیست‌ها بدون مداخله نیز قابل درمان هستند. با این وجود تخلیه یا حذف کیست موجب تسریع در روند درمان خواهد شد

 

تشخیص سرطان

تشخیص خوش‌خیم یا بدخیم بودن زخم‌ها و تومورهای دهانی عموماً در آزمایشگاه‌های پزشکی توسط پاتولوژیست انجام می‌گیرد. آشکارسازی و تشخیص سلول‌های خوش‌خیم، پیش سرطانی و سرطانی بدخیم در بافت‌های دهانی با برش نواحی مشکوک از بافت جدا شده و بررسی تصویر ظاهری آنها به عنوان یک روش استاندارد انجام می‌پذیرد.

برای تشخیص پزشکی، مطالعات هیستوپاتولوژی نمونه‌های بیوپسی شده ضروری هستند. برای تشخیص صحیح روش درمانی، روش بیوپسی یک فرایند تعریف شده و استاندارد برای بررسی میکروسکوپی بافت محسوب می‌شود.

تقریباً ده درصد از موارد مشکوک بیوپسی شده سرطانی بوده‌اند و بقیه رنج و اضطراب ناشی از فرایند نمونه‌گیری را تحمل می‌کنند.

هم‌اکنون محققان علوم پایه و پزشکی به دنبال روش‌های تشخیصی سریع تری برای تشخیص هستند. روش‌های نوری مبتنی بر لیزر و مشخصه یابی نوری بافت می‌تواند در تشخیص و درمان سرطان ما را به نتایج بهتری برساند.

وقتی یک تومور در بافتی شکل می‌گیرد دچار تغییرات ظاهری و بیو شیمیائی می‌شود که می‌تواند منجر به تغییرات در مشخصات نوری بافت گردد.

ویژگی‌های نوری غیرخطی بافت خوش‌خیم و بدخیم دهانی نیز می‌تواند به تشخیص دقیق تر سرطان دهان کمک نماید و درآینده منجر به ساخت وسیله تشخیصی مبتنی بر تفاوت رفتار نوری غیرخطی بافت خوش‌خیم و بدخیم گردد.

درمان سرطان دهان

رایج‌‌ترین و موثرترین درمان سرطان دهان جراحی است. جراحی سرطان دهان شامل برداشتن تومور بدخیم و تا حد امکان قسمتی از بافت سالم اطراف آن است.

درصورتی که تومور دهان کوچک باشد میزان جراحی با تخریب کمتری همراه است اما هرچه تومور بزرگ‌تر باشد جراح مجبور است بافت بیشتری را خارج کند.

این ممکن است باعث از بین رفتن برخی از عملکرد‌های داخل دهان شود و درنتیجه نیاز به بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده پس از عمل وجود داشته باشد.

روش‌های دیگر درمان سرطان دهان پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است. پرتودرمانی در بعضی از موارد برای از بین بردن سلول‌های سرطانی داخل دهان یا غدد لنفاوی استفاده می‌شود.

اما شیمی‌درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی دهان به کار نمی‌رود بلکه معمولاً برای پیش‌گیری از بازگشت سرطان یا محدود کردن گسترش سرطان پس از جراحی یا پرتودرمانی استفاده می‌شود.

درمان تومورهای فکی و دهانی

پس از تشخیص تومور در دهان توسط متخصص مربوطه، محتمل‌ترین روش برای درمان جراحی است. به دلیل ماهیت تهاجمی تومورها، در جراحی بخشی از بافت‌های سالم اطراف تومور نیز برداشته می‌شود.

در برخی از جراحی‌ها نیز با توجه به نوع تومور و پیشروی آن، ممکن است لزوم به برداشتن بخشی از فک نیز احساس شود.

تومورهای در دسترسی که در نسج نرم دهان وجود دارد عمل جراحی فک و صورت را آسان‌تر می‌کند ولی تومورهای داخل استخوانی مقادیر زیادی از نسج نرم دهانی را از بین می‌برد و بازسازی را سخت‌تر می‌کند.

ثابت شده است که تومورهای بد خیم می‌تواند هم جنبه ارثی داشته باشد و هم جنبه اکتسابی که تومورهای اکتسابی معمولا بر اثر تحریک دندان‌های مصنوعی بوجود می‌آید و سلامتی دندان‌ها را در سنین بالا تهدید می‌کند.

همزمان با عمل جراحی فک و صورت، پیوند نسج نرم و عروق هم انجام می‌شود که برای از بین بردن تومورها از رادیوتراپی، پرتودرمانی و شیمی درمانی استفاده می‌شود.

جراحی تومورهای فک و صورت باید قبل از رسیدن به اندام های حیاتی انجام شود و مجاورت این ناحیه با ارگان های حیاتی مثل مغز، فک، دهان و حلق موجب می شود که به محض مشاهده تومورها درمان صورت بگیرد.

فرد به محض مشاهده هرگونه زخمی که بیش از سه هفته طول بکشد و همچنین هرگونه تغییر رنگ در ناحیه فک و صورت باید سریعا به پزشک مراجعه کند.

 

اگر این کیست در ناحیه فک درمان نشود چه عوارضی دارد؟

در پاسخ باید بگویم که مسلما این کیست‌ها عواقب خود را دارند. اگر از نوع بدخیم باشند و درمان نشوند در‌نهایت منجر به پایان زندگی فرد می‌شوند.

همچنین اگر از نوع خوش‌خیم باشند اما درمان به تعویق بیفتد یا درمان نشوند احتمال تخریب این عضو بالاست. در این شرایط نیاز است که جراحی صورت گیرد که این جراحی سنگین خواهد بود، چرا که مقداری از بافت تخریب شده است.

همچنین باید استخوان آن بخش را برداریم که این کار باعث برهم زدن پیوستگی فک می‌شود که همه این موارد مشکلات زیادی از‌جمله از نظر ظاهری و عملکردی به‌همراه دارد.

 

صدا دادن فک یا  jaw popping

«فکم موقع باز و بسته کردن صدا می‌دهد، نمی‌توانم درست غذا بجوم، وقتی غذا می‌خورم زود فکم خسته می‌شود و بی‌دلیل درد می‌کند …» اینها و چندین شکایت مشابه از جمله رایج‌ترین مشکلاتی است که بیماران در کلینیک‌های دندانپزشکی به دندانپزشک ابراز می‌کنند و به‌دنبال راه درمان آن هستند؛ مشکلاتی که از آنها با عنوان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی یا صدا دادن فک یاد می‌شود و افراد بسیاری در سطح دنیا به آن مبتلا هستند.
متاسفانه بسیاری از مردم نمی‌دانند این علائم نشانه یک بیماری است و بسیاری حتی نمی‌دانند که دچار مشکل هستند. اگر شما هم دچار مشکلاتی از این دست هستید شاید این مطلب برای‌تان مفید باشد.

مفصل تمپروماندیبولار می‌تواند به سمت طرفین، عقب و جلو حرکت کند و به همین دلیل یکی از پیچیده‌ترین مفصل‌های بدن است.

اتصال فک پایین به استخوان‌های شقیقه در کنار سر باعث شده که این مفصل دامنه حرکتی مورد نیاز برای صحبت کردن، خمیازه کشیدن و جویدن غذاها را داشته باشد.

عضلات صورت که به این مفصل متصل هستند این حرکات را کنترل می‌کنند و دیسک غضروفی نرم در سوکت مفصل فشارهای زیاد را جذب کرده تا این حرکات باعث آسیب‌دیدگی نشوند.

اگر فک شما صدا می‌دهد، ممکن است از مفصل تمپروماندیبولار باشد. بیش از ۱۰ میلیون نفر دچار مشکلات مفصل تمپروماندیبولار هستند که تعداد زنان در این میان بیش از مردان است.

با این که ممکن است صدای فک یک علامت هشداردهنده باشد اما شما می‌توانید به خوبی متوجه شوید که آیا این صدا به دلیل مشکلات موقتی فک بوده یا نشانه اختلالات جدی‌تر مفصل تمپروماندیبولار است.

وقتی فک‌ تان خرت خرت می‌کند

اگر شما از مشکل صدا دادن فک صورت در زمان باز کردن دهان رنج می برید، احتمالا شما در زمانی که در یک مکان ساکت غذا می خورید، از نظر دیگران مریض به نظر برسید و در این رابطه احساس درد داشته باشید.

اگر صدای فک شما هنگام باز کردن دهان شنیده می شود و شما احساس درد دارید، نگران نباشید، زیرا شما تنها کسی نیستید که با این مشکل مواجه هستید.

صدای مفصل فک در هنگام باز کردن دهان از مفصل فک تحتانی (مفصل طرفین فک که دهان را بازو و بسته می کنند) شنیده می شود.

این موضوع به این دلیل اتفاق می افتد که عضلات و تاندون های سفت شده، فک شما را به یک سمت می کشند یا باعث می شوند فک شما از محل خود خارج شود.

این صدای از مفصل فک از مفصل تحت فشار شنیده می شود که به آرامی به سمت داخل یا خارج از محل خود در هنگام جویدن، هنگام غذا خوردن یا خمیازه کشیدن حرکت می کند.

 

بیشتر بخوانید : جراحی مفصل گیجگاهی (TMJ) فکی چیست ؟

علائم صدا دادن فک

از علائم مفصل گیجگاهی فکی علاوه بر درد فک پایین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صدا دادن فک پایین :

صدا ی تق تق، ساییدگی یا ترکیدگی درهنگام باز کردن دهان در افراد مبتلا به سندروم مفصل گیجگاهی فکی شایع است. این صدا دادن فک پایین ممکن است همراه با درد باشد یا نباشد.

محققان بر این باور هستند که اغلب افرادی که فک آنها صدا می دهد، احتمالا دچار در رفتگی دیسک شده اند. با این حال، آنها همچنین خاطر نشان می سازند که تا زمانی که در رفتگی دیسک هیچ نوع درد یا مشکلات مرتبط با حرکت فکی ایجاد نکند، به درمان نیازی ندارد.

• قفل شدن فک پایین :

مفصل فک مشابه مفصل کروی گودالی است، با این استثنا که خود گودال قابل حرکت است. مفصل فک گاهی اوقات در یک وضعیت باز یا بسته قفل می شود. ممکن است به دلیل قفل شد مفصل فک یا به دلیل درد، برای باز کردن دهان خود به مشکل بر بخورید.

• گوش درد: 

شاید فکر کنید که دچار عفونت گوش شده اید، اما گوش درد ممکن است با التهاب مفصل فک یا التهاب عضلانی مرتبط است. درد ناشی از این بیماری معمولا در جلو یا زیر گوش احساس می شود.

• سردرد:

افراد مبتلا به سندروم مفصل گیجگاهی فکی اغلب سردرد را گزارش می دهد. دندان پزشک می تواند تعیین کند که آیا علائم سردرد مخصوص شما ناشی از بیماری سندروم مفصل گیجگاهی فکی است یا خیر.

در بعضی از موارد، برای کمک به تشخیص و درمان سردردهای مخصوصی که با این بیماری مرتبط نیستند، باید با پزشک مشورت کنید.

• سفتی و درد در هنگام صبح:

در صورتی که عضلات شما در حین برخاستن از خواب سفت باشد، و درد صورت داشته باشید. علامت این است که در خواب دندان قروچه می کنید. فشار دادن یا دندان قروچه رفتن باعث خستگی بیش از حد عضلات و منجر به درد می شود.

• مشکل هنگام غذا خوردن:

ممکن است در نتیجه تغییر در نحوه گاز گرفتن، نحوه قرار گرفتن دندان های بالایی و پایینی در یکدیگر در بلعیدن به مشکل برمی خورید. این تغییر ممکن با سندروم مفصل گیجگاهی فکی مرتبط باشد.

• بیماری ها و آسیب دیدگی های مرتبط قبلی:

آسیب دیدگی مفصل فک یا آسیب دیدگی مرتبط با چندین سال قبل منجر به علائم سندروم مفصل گیجگاهی فکی می شود. آرتروز در مفصل همچنین ناشی از آسیب دیدگی است.

آرتریت از قبل بر مفاصل دیگر تاثیر گذاشته است که بر مفصل کف نیز می تواند اثر بگذارد و منجر به سندروم مفصل گیجگاهی فکی شود.

• علائم دیگر:

علاوه بر قفل شدن فک و صدا دادن فک پایین احساس پر بودن یا زنگ زدن در گوش گاهی اوقات با سندروم مفصل گیجگاهی فکی مرتبط است. در این موارد، مشاوره با پزشک متخصص گوش،حلق و بینی برای تشخیص نهایی موثر است.

در صورت داشتن درد فک پایین و این علائم ذکر شده با دندان پزشک و متخصص جراحی فک و صورت مشورت کنید.

دندان پزشک توانایی شما در باز و بسته کردن فک را مورد آزمایش قرار می دهد، حرکات دیگر فک را معاینه می کند و برای درد یا التهاب عضلات و مفاصل فک را لمس می کنند.

دندان پزشک گوشی طبی را روبروی گوش شما قرار می دهد تا هر گونه صدایی را متوجه شود و مفصل فک را در حین باز و بسته کردن آن احساس می کند.

علل صدا دادن فک

عوامل متعددی وجود دارند که می توانند موجب ایجاد صدا دادن فک و مفاصل شوند از جمله:

• دندان قروچه بیش از حد (ساییدن دندان ها و ساییدن دندان ها در شب)
• ترومای (ضربه) حاد
• فروپاشی جزئی یا آسیب رسیدن به دیسک
• عدم تعادل اکلوزال (نامرتبی دندان)
• اختلال عضله ی پتریگوئیدجانبی (عضلات فک به درستی کار نمی کنند)
• گاهی اوقات، از دست دادن دندان خلفی یا استفاده از دندان های مصنوعی نامناسب می توانند باعث ایجاد یک بایت بیش از حد بسته شوند.

این مشکل باعث ناهماهنگی قدامی دیسک در ارتباط با کندیل (برجستگی انتهایی استخوان فک) می شود و در نتیجه صدای تق تق یا خش خش به وجود می آید.

اگر مشکلاتی از نظر وضعیت قرار گیری وجود داشته باشد، ممکن است به دلیل حالت قرار گیری خلفی کندیل در فضای مفصلی، ناهماهنگی قدامی دیسک ایجاد گردد.

معمولاً علت صدا دادن فک جابجایی دیسک در فک است. مفاصل فک از جمله مفصل های گوی و کاسه ای همانند مفصل شانه هستند. دیسک غضروف در مکان خود قرار دارد و توسط یک عضله هدایت می شود.

هنگامی که دیسک در طول حرکت فک می لغزد، می تواند تمام انواع صداها را ایجاد کند که اغلب آن ها به صورت صداهای تق تق یاخش خش مانند هستند.

 

علت صدا دادن فک هنگام غذا خوردن

هنگام صدا دادن فک، صدای مفصل فک با باز کردن دهان از مفصل فک تحتانی (مفصل طرفین فک که دهان را باز و بسته می کند) شنیده می شود.

علت صدا دادن فک هنگام جویدن غذا این است که عضلات و تاندون های سفت شده فک شما را به یک سمت می کشند، یا آن را از جای خود خارج می کند.

جابجایی فک و صدا دادن آن از مفصل فک از مفصل تحت فشار شنیده می شود که به آرامی به سمت داخل یا خارج از محل خود هنگام غذا خوردن، خمیازه کشیدن، و حتی گاهی صحبت کردن حرکت می کند (جابجایی فک).

بنابراین، صدا دادن فک هنگام غذا خوردن و… می تواند به دلیل مجموعه ای از مشکلات ایجاد شود.

اما دلیل کلی جابجایی فک و صدا دادن آن به طور خلاصه سفت شدن عضلات و تاندون ها، و یا حتی سست شدن آنها و غضروف هاییست که به عملکرد درست فک کمک می کنند. این فشار و در ادامه صدا دادن فک هنگام جویدن غذا می تواند دلایل زیر را داشته باشد:

• اختلالات مفصل فک (از جمله آسیب به دلیل اسپاسم عضلات، رماتیسم مفصل، و تومورهای مفصل فک)
• استفاده زیاد از فک (برای مثال جویدن مداوم آدامس)
• قرارگیری نادرست دندان ها
• آسیب های قدیمی
• قفل شدن فک
• دندان قروچه

چرا این مفصل دچار مشکل می‌شود؟

حرکت مفصل گیجگاهی فکی ترکیبی از یک حرکت باز و بسته کردن همراه با یک حرکت لغزشی است که عملکرد صحیح آن به سلامت دیسک و مفصل، هماهنگی میان اعصاب و عضلات جونده و روابط مناسب بین دندان‌ها بستگی دارد.

این مشکل در خانم‌های رده سنی 30 تا 50 سال، کسانی که دچار ناهنجاری فکی هستند یا افراد مبتلا به برخی سندرم‌های مادرزادی خاص شیوع بیشتری دارد. اختلالات مفصل گیجگاهی فکی معمولا به این دلایل اتفاق می‌افتد:

• خوردگی دیسک یا تغییر محل آن
• آرتریت غضروف مفصل

آسیب‌دیدگی مفصل به دلیل ضربه‌های شدید یا نیروهای با شدت کم اما مداوم و مستمر که معمولا به دلیل اعمال نیروی بیش از حد عضلات جونده یا روابط ناصحیح میان دندان‌ها حاصل می‌شود.

عضلات مسئول در حرکات مفصل و جویدن (عضلات جونده) به واسطه فعالیت شدید دچار خستگی و ضعف می‌شوند. علت معمولا فشردن شدید دندان‌ها روی هم(کلنچ کردن) یا دندان قروچه موقع خواب یا سایش دندان‌ها هنگام بیداری است.

 

چه افرادی مستعد ابتلا به اختلال صدا دادن فک هستند؟

زنان بیشتر از مردان صدا دادن فک را تجربه می‌کنند. علت اصلی این موضوع هنوز مشخص نشده است. اما پزشکان تصور می‌کنند که کلاژن نگهدارنده دیسک در زنان از لحاظ آناتومیکی متفاوت است.

از طرف دیگر احتمال می‌رود هورمون‌های استروژن و پروژسترون هم بر این رویه تاثیرگذار باشند.

مطالعات نشان می‌دهد که صدا دادن مفصل گیجگاهی-فکی، بیشتر در افراد جوان و در زنان بین ۳۰ تا ۵۰ سال دیده می‌شود.

البته این مشکل مختص به این گروه نیست و هر کسی در هر سنی و از هر جنسیتی ممکن است صدا دادن فک را تجربه کند. این وضعیت غالباً موقتی است. صدا دادن مفصل گیجگاهی فکی را می‌توان با تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی تسکین داد.

صدا دادن فک ناشی از چیست؟

تصور می شود که صدا دادن فک ناشی از مشکلات مربوط به عضلات فک یا مفاصل گیجگاهی فکی (TMJs) است.
به طور معمول در دنیا چیزی حدود 10 میلیون به این مشکل گرفتار هستند و آمار صدا دادن فک و مشکلات فکی در بانوان بسیار بیشتر از آقایان است.
با این حال، هرکسی از هر سن و جنسیتی می تواند صدا دادن فک را تجربه کند، که ممکن است با رفتارهایی مانند:

• دندان ها را آسیاب می کنند
• آدامس به طور مرتب یا بیش از حد جویدن
• خوردن ناخن
• چسباندن فک به هم
• گاز گرفتن قسمت داخل گونه یا لب
  رو به رو شود و باعث شود تا فک آن شخص صدا دهد.
  همچنین، چندین بیماری پزشکی می تواند به صدا دادن فک منجر شود، از جمله:

• آرتروز

آرتروز بیماری مفاصل است و دو مورد از شایع ترین ورم مفاصل آرتریت روماتوئید و آرتروز است که هر دو می توانند منجر به آسیب غضروف در TMJ شوند.
از بین رفتن بافت غضروف TMJ می تواند حرکات فک را دشوار کند و باعث ایجاد صدا دادن فک می شود.
علائم دیگر آرتریت عبارتند از:

• درد مفاصل
• سفتی، سختی
• التهاب یا تورم
• محدوده حرکتی رو به کاهشی
• همچنین، افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید ممکن است خستگی و کاهش اشتها را تجربه کنند.

• صدمه دیدن فک

فک شکسته یا دررفته، به هنگامی که مفصل فک فاقد اتصال شود اتفاق می افتد، می تواند باعث ایجاد صدا دادن فک شود.
علل عمده آسیب دیدگی فک عبارتند از:

• تصادفات جاده ای
• صدمات ورزشی
• زمین خوردن در طول سفر
• حملات جسمی
  اگر موارد زیر را تجربه کردید، پیشنهاد می شود تا به دکتر بروید:
• خون ریزی
• کبودی
• ورم

• سندرم درد میوفاشیال

سندرم درد میوفاشیال نوعی اختلال درد مزمن است که باعث ایجاد درد در نقاط خاص محرک برخی از ماهیچه ها می شود.

بعد از انقباض عضله با تکرار عضله، این اتفاق رخ می دهد پس بنابراین، ممکن است بر کسانی که شغل دارند یا در فعالیت های ورزشی که نیاز به حرکت تکراری دارد، تأثیر بگذارد.

سندرم درد میوفاشیال در فک می تواند منجر به صدا دادن فک شود.
علائم سندرم درد میوفاشیال شامل موارد زیر است:

• درد عضلانی
• درد مداوم یا مترقی
• نقاط حساس در عضلات
• مشکلات خواب
• تغییر در خلق و خوی

• آپنه خواب

آپنه خواب نوعی اختلال شایع است که با تنفس کم عمق یا یک یا چند مکث در تنفس، هنگام خواب مشخص می شود.
دو نوع آپنه خواب وجود دارد به نام آپنه انسدادی خواب و آپنه خواب مرکزی. هر دو می توانند باعث صدا دادن فک شوند.
برخی از علائم آپنه خواب عبارتند از:

• خواب آلودگی روزانه
• سردرد
• اختلالات خلقی
• افراد مبتلا به آپنه خواب انسدادی نیز ممکن است در خواب خود خروپف کنند.
  از آنجا که آپنه خواب می تواند خطر ابتلا به چندین بیماری جدی مانند فشار خون بالا، حمله قلبی و چاقی را افزایش دهد، افراد دارای مشکل خواب باید به دنبال فوریت های پزشکی باشند.

• مال اکلوژن دندان ها

 

مال اکلوژن دندان ها همچنین به عنوان اوربایت یا زیربنایی شناخته می شوند، باعث از جا افتادن فک و دهان می شوند. این می تواند به جلو رفتن فک و یا صدا دادن فک منجر شود.
مال اکلوژن دندان ها معمولاً به ارتودنسی حرفه ای نیاز دارد.

• رابطه عفونت و صدا دادن فک

در برخی موارد، صدا دادن فک ناشی از عفونت غدد دهان است.
علائم و نشانه های دیگر عفونت های دهان شامل موارد زیر است:

• دهان خشک
• طعم بد دهان
• درد صورت
• التهاب
  آنتی بیوتیک ها یا سایر روش های درمانی ممکن است برای درمان عفونت های دهانی لازم باشد.

• تومورها

تومورها تقریباً در هر ناحیه از دهان ایجاد می شوند. بسته به موقعیت مکانی آنها، تومورها می توانند بر حرکت فک تأثیر بگذارند و منجر به صدا دادن فک یا احساس درد فک می شوند.
برخی از تومورها می توانند منجر به پیشرفت سرطان شوند.

آیا ممکن است بیماری‌های مفصل فک باعث سایر بیماری‌ها شود؟

اختلالات مفصل فک یکی از اختلالات رایج است که در صورت بروز حتما باید به دندانپزشک متخصص مراجعه شود.

این اختلالات ممکن است به صورت مستقیم بر مغز انسان تاثیر بگذارد و یا با سخت کردن باز و بسته کردن دهان و جویدن غذا بر کیفیت زندگی و گوارش انسان را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

درمان صدا دادن فک

خوشبختانه این مشکل درمان های خانگی نیز دارد که شامل موارد زیر می باشد:

• پک های یخ یا گرم

قرار دادن کمپرس یخ به مدت 10 الی 15 دقیقه روی محل و سپس کمپرس داغ به مدت 5 الی 10 دقیقه بعد از آن، می تواند به از بین بردن علائم و درد کمک کند که می توانید این کار را چند بار در روز تکرار کنید.

 

• خودداری از خوردن غذاهای سفت و برشته

از غذاهای برشته ، سبزیجات خام یا غذاهایی که نیاز به جویدن زیاد دارند تا حد ممکن استفاده نکنید.

• ریکلس کردن فک

تا حد ممکن دهانتان را آرام باز و بسته کنید و با باز نگه داشتن بین دندان ها، فشار را از روی فک بردارید.

• تمرین مدیریت استرس

کاهش استرس به از بین بردن صدای فک کمک می کند و باعث جلوگیری از اقداماتی مثل دندان قروچه کردن می شود. مدیتیشن، فعالیت فیزیکی و تنفس عمیق هنگام ورزش نمونه هایی از تکنیک های مدیریت استرس است.

• باز نکردن بیش از حد فک

از فعالیت هایی که باعث باز کردن بیش از حد دهان مثل فریاد زدن، آواز خواندن و جویدن آدامس می شود، دوری کنید.
وضعیت بدن خود را در حالت متناسب و متعادل نگه دارید.

• فیزیک درمانی انجام دهید

کشش صورت و ماساژ دادن آن در شرایط مناسب می تواند برای درمان صدا دادن فک مناسب باشد.

• درمان های پزشکی

• دارو: داروهای ناپروکسن، ایبوپروفن یا دیگر انواع داروهای ضد التهاب و غیر استروئیدی می توانند درد و التهاب موجود در فک را بهبود ببخشند.
• جراحی های فک برای از بین بردن ناهنجاری های فکی مثل اوپن بایت، اوور ابتی، آندر بایت و … .
• تزریقات مسکن
• امواج فرابنفش که حرکت دادن فک را در این وضعیت آسان تر می کند.
• لیزر درمانی یا درمان از طریق امواج
• اقدامات بهبود وضعیت دندانی مثل ارتودنسی
• الکتروتراپی که عضلات فک و صورت را آرام می کند.

چهار تمرین درمانی برای رفع صدای مفصل فک

در تمرین نخست فرد باید دو انگشت خود را زیر چانه قرار دهد سپس دهان خود را باز و با انگشتان خود به آرامی در برابر باز شدن دهان مقاومت کند، پنج ثانیه دهان را در این وضعیت نگه دارد سپس آن را رها کند، این حرکت باید پنج بار تکرار شود.

 

در تمرین دوم فرد باید کمی دهان خود را باز کند و مطابق تصویر انگشتان خود را روی دندان‌های پایینی قرار دهد سپس سعی کند دهان خود را ببندد و با انگشتان خود به فک پایین مقاومت اعمال کند، پنج ثانیه دهان را در این وضعیت نگه دارد، این حرکت باید پنج بار تکرار شود.

 

در تمرین سوم فرد باید صاف بایستد سپس به آرامی چانه را به سمت گردن (عقب) فشار دهد و سعی کند غبغب خود را چین بیندازد، غبغب را پنج ثانیه در این وضعیت نگه دارد و این حرکت را پنج بار تکرار کند.

 

در تمرین چهارم فرد باید یک چوب بستنی را بین دندان‌های خود را نگه دارد سپس کند آن را به دو طرف حرکت دهد، این حرکت باید ۲۰ مرتبه تکرار شود.