ناهنجاری های فکی

سلامت دهان و دندان یکی از مهم ترین مواردی است که هر فردی باید به آن توجه داشته باشد. تعداد زیادی از مردم با اختلالات دهان و دندانی شامل کجی دندان، ازدحام دندان ها، جلوزدگی و یا عقب رفتگی فک ها ، انحراف فک و… مواجه هستند؛ اما اگر این اختلالات از حدی تجاوز نماید، اقدام به درمان امری ضروری قلمداد می شود. زیرا در صورت بی توجهی به سلامت دهان و دندان ممکن است احتمال بروز اختلال در سایر بخش های بدن قوت بگیرد.

از دست رفتن لبخند زیبا و جذاب از دیگر پیامدهای بی توجهی به اختلالات موجود در بخش دهان و دندان به شمار می رود. در شرایط مطلوب، باید دندان های هر دو فک به خوبی برروی یکدیگر قرار گیرند و هیچ گونه بیرون زدگی در فک ها وجود نداشته باشد. در صورتی که چنین شرایطی مابین دندان ها حکم فرما نباشد، باید به منظور رسیدگی و رفع اختلالات موجود، به یک متخصص ارتودنسی مراجعه شود.

علائم ناهنجاری فک و دندان

تأثیر ناهنجاری فک نه تنها فیزیکی است بلکه بر روی حالات روحی فرد نیز تأثیرگذار خواهد بود. این بی نظمی ناحیه ای منجر به اختلال در غذا خوردن، تنفس، خوابیدن، صحبت کردن و حتی باعث ناراحتی فک حتی در حال استراحت می شود.

این مشکلات از فردی به فرد دیگر بسته به نوع ناهنجاری، آستانه درد بیمار، سن، شدت مشکل ناهنجاری و غیره متفاوت است. با این حال، پزشکان و کارشناسان در این زمینه سه موضوع اصلی را شناسایی کرده اند که اکثر افراد با این وضعیت مواجه اند.
شرح این اختلالات در زیر بیان شده است:

• نامنظم بودن دندان‌ها مانند به‌هم فشردگی یا داشتن فاصله
• ایجاد تغییرات بد در چهره
• ایجاد درد در زمان جویدن و گاز زدن
• ایجاد مشکلات گفتاری
• تنفس دهانی

بیشتر بخوانید : جراحی فک و دهان چیست و چگونه انجام میشود ؟

انواع ناهنجاری های فک و دندان

• جلوزدگی فک

دندان های جلویی در این اختلال به سمت بیرون تمایل می یابد و سبب نا زیبایی لبخند در کودکان می شود. مکیدن شست در زمان کودکی و عوامل ژنتیکی از مهم ترین علت های این اختلال است.

• عقب رفتگی فک

دندان های آسیای فک به بخش داخلی دهان کشش دارند و موجب عقب رفتگی در فک پایین می شود.

• انحرافات فکی

در این اختلال خط مرکزی دندان های جلویی در فک بالا با خط مرکزی دندان های جلویی در فک پایین در راستای هم قرار نمی گیرند و بنابراین همه دندان ها به روی یکدیگر به شکل صحیح قرار نمی گیرند.

• عدم هم پوشانی دندان ها

در این اختلال، دندان های آسیای فکین به خوبی برروی یکدیگر قرار می گیرند اما دندان های پیشین فکین به یکدیگر نمی رسند. این مشکل موجب بازماندن همیشگی دهان خواهد شد.

• دندان های فاصله دار

داشتن فاصله مابین دندان ها یکی دیگر از اختلالاتی است که حق داشتن لبخندی زیبا را از بیماران می گیرد. بزرگی فک و یا کوچکی عرض دندان ها عامل اصلی بروز چنین مشکلی به حساب می آید.

• دندان های روی هم قرار گرفته

در این حالت، دندان ها به صورت نامنظم برروی یکدیگر قرار می گیرند و چهره نازیبایی به چهره و دندان ها می بخشند. رویش دندان ها خارج از قوس فک و روی هم قرار گرفتن دندان ها می تواند بر اثر کوچکی فک و یا بزرگی بیش از اندازه دندان ها باشد.

• چرخش دندان ها

در این اختلال، دندان ها به صورت صحیح در جای مناسب خود قرار ندارند و تاج دندان ها به یکی از طرفین تمایل دارند. به این ناهنجاری در اصطلاح چرخش دندان گفته می شود.

• اور بایت دندان

در این اختلال دندان های پیشین فک بالا ارتفاعی بیش از حد معمول دارند که این حالت موجب قرار گرفتن دندان های پیشین در فک بالا برروی دندان های پیشین در فک پایین خواهد شد و در موارد شدید، موجب فرورفتن دندان های پیشین پایین در سقف دهان خواهد شد.

• آندر بایت دندان

اختلال آندر بایت به معنای بیرون زدگی دندان های پیشین در فک پایین است که در این حالت، بخشی از دندان های پیشین فک بالا پوشانده می شود.

• کراس بایت دندان

در این حالت تعدادی یا تمامی دندان های فک بالا به صورت غیر اصولی و در جهتی نادرست، برروی دندان های فک پایین قرار می گیرند.

افرادی که ناهنجاری فک دارند اغلب دچار مشکلات زیر می‌شوند:

• افرادی که دارای ناهنجاری فک هستند مانند افراد عادی نمی‌توانند غذا را به راحتی جویده و بخورند. چرا که حرکت دندان‌ها در این افراد کمی سخت و دشوار است.
• ناهنجاری فک موجب می‌شود فرد تکلم خوبی نداشته باشد و در ادای برخی کلمات به مشکل برخورد.
• یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که ناهنجاری فک به وجود می‌آورد ساییدگی بیش از حد دندان‌هاست که موجب از بین رفتن مینای دندان و بروز مشکلات بیشتری در ناحیه‌ی دهان می‌شود.
• افرادی که از این بیماری رنج می‌برند ممکن است با درد در ناحیه‌ی فک، سر و گوش مواجه شوند.
• اغلب افرادی که ناهنجاری فک دارند علاوه بر مشکلات بالا از مشکلات ظاهری و عدم اعتماد به نفس نیز رنج خواهند بود، چرا که انحراف فک می‌تواند زیبایی چهره‌ی آن‌ها را دستخوش تغییر قرار دهد.

بهترین زمان برای درمان ناهنجاری فک و دندان در کودکان

در هر سنی می توان برای زیباتر شدن لبخند و فرم دندان ها اقدام کرد اما به طور طبیعی و معمول بهترین زمان برای شروع به مراقبت های مربوط به زیبایی و نظم دندان ها یا همان ارتودنسی که بهترین و بالاترین نتیجه مثبت را حاصل می کند زمان آغاز دیده شدن بی نظمی در دندان هاست که همان زمان ریخته شدن دندان های شیری و اتمام رشد دندان های دائمی است.

بهترین سن جهت درمان در ناهنجاری هایی که جنبه مادرزادی دارند 7 تا 12 سالگی است . بهترین زمان برای درمان ناهنجاری های فکی در دختران 8 یا 9 سالگی و در پسران 10 یا 11 سالگی می باشد. در این سن اگر فک پایین عقب باشد با استفاده از دستگاه هایی فک پایین به جلو کشیده می شود و اگر فک بالا عقب باشد با استفاده از دستگاه هایی به جلو کشیده می شود.

در صورتی که در سن مناسب درمان های لازم انجام نشود و بیمار وارد سن بلوغ شده و جهش رشدی خود را انجام داده باشد ادامه درمان سخت تر شده و فرد نیاز به جراحی توسط متخصصین جراحی دهان ، فک و صورت خواهد داشت.درمان هایی که در سن رشد انجام می شود با شانس بالایی برای اصلاح ناهنجاری فکی روبرو است .

انواع اختلالات فک

• کلاس 1

در این نوع مال‌اکلوژن، دندان‌های آسیاب بالا و پایین و همچنین دندان‌های نیش در جای مناسب خود قرار دارند ولی با این وجود مشکلات دیگری چون شلوغی دندان‌ها، فاصله بین آن‌ها و یا مشکلات دیگر دندانی مشاهده می‌شود. حالت حاد این نوع مال‌اکلوژن، ممکن است موجب اختلالات دیگری همچون اوپن‌بایت و کراس‌بایت شود.

درمان: هرکدام‌ از ‌ناهنجاری‌ها،‌ درمان‌های خاص خود را دارند اما درکل درمان مال‌اکلوژن کلاس1 شامل: گسترش قوس بالا و اصلاح کراس‌بایت، ایجاد فضای زیاد برای دندان‌های رویهم و اصلاح خط ‌میانی فک یا میدلاین است. ناگفته نماند که بستن فضای باز بین دندان‌ها و مرتب کردن دندان‌های چرخیده نیز جزء درمان‌های ناهنجاری کلاس 1 هستند.

• کلاس 2

در این حالت، دندان‌های آسیاب بالا کمی جلوتر از دندان‌های آسیاب پایین قرار دارند و دندان‌های نیش نیز دروضعیت نامناسبی کنار هم قرارگرفته‌اند. مال‌اکلوژن کلاس 2 خود به چند دسته تقسیم می‌شود:

دسته اول: حالتی است که در آن فک پایین رشد کافی نداشته و دندان‌های فک پایین موجب ناهنجاری اورجت می‌شوند. در این موارد قوس بالا معمولا تنگ است و بیمارانی که مبتلا به این عارضه هستند با‌سختی و فشارمی‌توانند لب‌های خود را ببندند.
دسته دوم: شامل دیپ بایت هستند. دراین بیماران قوس بالا وسیع بوده و لب ها به راحتی و بدون فشار بسته می‌شوند.
درمان: برای اصلاح این ناهنجاری، علاوه‌بر سیم‌کشی از تجهیزات دیگر ارتودنسی نیز استفاده می‌شود. انواع مختلف تجهیزات ارتودنسی موثر در این مورد شامل:

1. هدگیر: نوعی ابزار متحرک ارتودنسی است که با ایجاد فضای بیشتر برای حرکت دندان‌ها، به مرتب کردن آن‌ها کمک می‌کند.
2. هربست: این وسیله ارتودنسی کاملا ثابت بوده و بیمار نمی‌تواند ازدهان خارج کند. هربست برای اصلاح اختلال اورجت استفاده می‌شود. این دستگاه فک پایین بیمار را به ‌سمت جلو کشیده و کمک می‌کند دندان‌های بالا به عقب حرکت کنند.
3. توین بلاک: شامل بلوک‌های اکرلیک بالا و پایین هستند و حرکت جلو و عقب فک پایین را هدایت می‌کنند.
   تکنیک‌های درمانی دیگر شامل استفاده از کش و در موارد حادتر شامل کشیدن دندان و یا جراحی دندان است.

• کلاس 3

در این حالت دندان‌های آسیاب فک بالا عقب‌تر از دندان‌های آسیاب فک پایین هستند و دندان‌های فوقانی فک پایین کمی جلوتر از دندان‌های فوقانی فک بالا قرار دارند. ناهنجاری کلاس 3 علت پیدایش ناهنجاری اندربایت می‌شود.

درحقیقت، مال‌اکلوژن نوع سوم بیشتر ژنتیکی است و رشد بیش‌از حد فک پایین و رشد ناکافی فک بالا موجب این عارضه می‌شود. در برخی موارد مشاهده شده که بیمار مبتلا به اختلال آندربایت است اما ناهنجاری نوع سوم را ندارد. این مال‌اکلوژن که به مال‌ اکلوژن کاذب معروف است توسط دندان‌های پیش و یا نیش بوجود می‌آید و موجب می‌شود فک پایین به سمت جلو حرکت کند.

درمان: درمان این ناهنجاری فک در کودکی و در سن رشد بسیار موثر است. درحقیقت سن رشد کودک کمک شایانی به نتیجه درمان می‌کند. درمان در سنین کودکی معمولا بدون نیاز به جراحی صورت می‌گیرد. علاوه بر سیم‌های دندانی، براکت و سیم‌های قوس‌دار، انواع تجهیزات دندانی مختلف برای درمان بکار می‌روند. تجهیزات دندانپزشکی که در درمان نوع سوم ناهنجاری فک استفاده می‌شوند عبارتند از:

1. وسیع کننده آرواره: این دستگاه داخل سقف دهان کارگذاشته می‌شود و با کمک کلید کوچک و چرخاندن آن می‌توان هر روز آن را کمی گشاد و باز کرد.
2. هدگیر کششی معکوس: این ابزار در طول شب استفاده می‌شود و به رشد فک بالا کمک می‌کند.
3. چین کپ (چانه بند): مانع رشد زیاد فک پایین می‌شود.
   برخی از ناهنجاری و اختلالات فک با تجهیزات ارتودنسی قابل درمان نیستند و باید از طریق جراحی اصلاح ‌شوند. این مورد در بیماران بزرگسال که سن رشد را گذرانده‌اند صدق می‌کند.

مراقبت های لازم پس از جراحی ناهنجاری های فکی و صورتی چگونه است؟

بهترین راه برای پیشگیری از عوارض ناشی از جراحی تصحیح ناهنجاری های فک و صورت، انتخاب متخصص باتجربه و رعایت نکات مراقبتی است. اگر دکتر امیر زرگر را برای عمل جراحی خود انتخاب کرده‌اید، دغدغه‌ای از بابت مورد اول نخواهید داشت. برای مورد دوم نیز در این قسمت مهم‌ترین نکات مراقبتی را ارائه داده‌ایم.

• بیمار بایستی پس از انجام جراحی فک و صورت استراحت کامل داشته باشد.
• مصرف دخانیات اکیدا ممنوع است.
• بیمار باید از خوردن غذاهای سفت و جویدنی خودداری کند. وی ۶ الی ۸ هفته پس از عمل می‌تواند غذاهای عادی میل کند. در این مدت بایستی از غذاهای نرم شده و مایعات صاف شده استفاده کند.
• بیمار به مدت یک یا دو روز پس از عمل نباید مسواک بزند. در این مدت باید از محلول آب و نمک برای شستشوی دهان به طور مرتب استفاده کرد.
• برای کاهش تورم نیز در ۴۸ ساعت اولیه استفاده از کمپرس سرد بسیار کمک کننده است.
• باید از فعالیتهای سنگین پرهیز شود.
• دستورات دارویی باید مطابق دستور پزشک انجام شود.

درمان ناهنجاری ‌های فک

هدف از درمان فقط زیبایی نیست هدف فقط برگرداندن عملکرد صحیح فک است اگر عملکرد فک تصحیح شود به دنبال آن زیبایی هم برمی گردد. بنابراین اولین کاری که در درمان استفاده می شود برطرف کردن پوسیدگی های دندان سپس دندان ها بر اساس فک اصلاح شده و پس از آن ارتودنسی انجام می شود. فکین با استفاده از دستگاه های متحرک ارتودنسی مختلف جلو و عقب برده می شود و با ارتودنسی نوع ثابت دندان ها جابجا می شود.

اکثر افرادی که دچار مشکلات خفیف فکی هستند به هیچ درمانی نیاز نخواهند داشت. اگر چه، در صورتی‌ که این ناهنجاری شدید باشد، متخصص دندانپزشک ممکن است شما را به یک متخصص ارتودنسی ارجاع دهد. متخصص ارتودنسی با توجه به نوع ناهنجاری فک شما، می‌تواند درمان‌های مختلفی را به شما پیشنهاد کند. این درمان‌ها عبارت‌اند از:

• سیم‌کشی دندان برای اصلاح موقعیت و حالت دندان‌ها
• کشیدن دندان برای اصلاح شلوغی و به‌ هم‌ ریختگی دندان‌ها
• فرم دهی، باندینگ یا روکش کردن دندان‌ها
• جراحی برای فرم دهی یا کوتاه‌تر کردن فک
• سیم‌ها یا قطعاتی برای ثابت نگه‌داشتن استخوان فک

درمان ارتودنسی

درمان ارتودنسی می‌تواند ترتیب و ردیف دندان‌ها و فک‌ها را اصلاح کند و همچنین می‌تواند به فرد کمک کند تا احساس بهتری نسبت به ظاهر خود داشته باشد. متخصصین ارتودنسی از ابزارهای مختلفی برای حرکت دادن دندان‌ها و گاهی فک‌ها، به سمت موقعیت مناسبشان استفاده می‌کنند. دسته‌های کلی وسایل و ابزارهای ارتودنسی شامل دستگاه‌های فانکشنال (عملکردی) و ثابت می‌شوند.

دستگاه‌های فانکشنال:

از فعالیت عضلانی هنگام صحبت کردن، غذا خوردن و بلعیدن برای ایجاد نیروهایی جهت حرکت دادن دندان‌ها و مطابق کردن فک‌ها استفاده می‌کنند. برخی از وسایل فانکشنال متحرک هستند، در حالی‌ که برخی دیگر از آن‌ها به دندان وصل می‌شوند. یک دستگاه فانکشنال ممکن است بین دندان‌های بالا و پایین قرار بگیرد (یک تراشه) یا ممکن است در پهنای دهان در بین دندان‌های آسیاب قرار بگیرد و استخوان را به سمت بیرون فشار دهد.

وسایل ثابت ارتودنسی:

وسایل ثابت ارتودنسی مجموعه‌ای از سیم‌ها و براکت‌هایی هستند که به دندان‌ها چسبانده می‌شوند. این وسایل را بریس‌ها یا سیم‌کشی‌های دندان می‌نامند. در طی یک دوره‌ی 24 تا 28 ماهه، سیم‌هایی که به دندان‌ها بسته و تنظیم‌ شده‌اند به‌ تدریج نیرویی را به دندان‌ها وارد می‌کنند که باعث به حرکت درآوردن آن‌ها می‌شود (حرکت استخوانی).

ریتینرها یا نگه‌دارنده‌های ارتودنسی: وسایل متحرکی هستند که از پلاستیک فرم گرفته و سیم ساخته می‌شوند. این وسایل باعث می‌شوند که دندان‌ها بعد از برداشتن سیم‌کشی‌ها از دهان، در جای جدید خود باقی بمانند. اگر دندان‌ها شروع به بازگشت به موقعیت قبلی خود کنند (بازگشت ارتودنسی)، متخصص ارتودنسی ممکن است یک ریتینر یا سیم نگه‌دارنده‌ی کوتاهی را در پشت بعضی از دندان‌ها وصل کند. این سیم، دندان را در جای خود نگه خواهد داشت.

جراحی فک

جراحی فک که آن را تحت عنوان جراحی ارتوگناتیک نیز می‌شناسند، انحراف و ناهنجاری‌های دیگر استخوان فک را اصلاح می‌کند و فک‌ها و دندان‌ها را منظم و ردیف می‌سازد تا عملکردی بهتر و مناسب‌تر داشته باشند. انجام این اصلاحات ممکن است همچنین موجب بهبودی در ظاهر صورت شود. اگر مشکلی فکی داشته باشید که نمی‌توان آن را تنها با استفاده از درمان ارتودنسی اصلاح کرد، جراحی فک می‌تواند یک روش اصلاحی مؤثر باشد.

در اکثر موارد شما باید قبل از جراحی و در حین دوره بهبودی بعد از جراحی تا زمان کامل شدن بهبودی و ردیف شدن فک و دندان‌ها، از درمان‌های ارتودنسی استفاده کنید. زمان مناسب برای جراحی فک هنگامی است که رشد فرد متوقف می‌شود که معمولاً در حدود سنین 14 تا 16 سال برای خانم‌ها و 17 تا 21 سال برای آقایان می‌باشد.