صدا دادن فک یا  jaw popping

«فکم موقع باز و بسته کردن صدا می‌دهد، نمی‌توانم درست غذا بجوم، وقتی غذا می‌خورم زود فکم خسته می‌شود و بی‌دلیل درد می‌کند …» اینها و چندین شکایت مشابه از جمله رایج‌ترین مشکلاتی است که بیماران در کلینیک‌های دندانپزشکی به دندانپزشک ابراز می‌کنند و به‌دنبال راه درمان آن هستند؛ مشکلاتی که از آنها با عنوان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی یا صدا دادن فک یاد می‌شود و افراد بسیاری در سطح دنیا به آن مبتلا هستند.
متاسفانه بسیاری از مردم نمی‌دانند این علائم نشانه یک بیماری است و بسیاری حتی نمی‌دانند که دچار مشکل هستند. اگر شما هم دچار مشکلاتی از این دست هستید شاید این مطلب برای‌تان مفید باشد.

مفصل تمپروماندیبولار می‌تواند به سمت طرفین، عقب و جلو حرکت کند و به همین دلیل یکی از پیچیده‌ترین مفصل‌های بدن است.

اتصال فک پایین به استخوان‌های شقیقه در کنار سر باعث شده که این مفصل دامنه حرکتی مورد نیاز برای صحبت کردن، خمیازه کشیدن و جویدن غذاها را داشته باشد.

عضلات صورت که به این مفصل متصل هستند این حرکات را کنترل می‌کنند و دیسک غضروفی نرم در سوکت مفصل فشارهای زیاد را جذب کرده تا این حرکات باعث آسیب‌دیدگی نشوند.

اگر فک شما صدا می‌دهد، ممکن است از مفصل تمپروماندیبولار باشد. بیش از ۱۰ میلیون نفر دچار مشکلات مفصل تمپروماندیبولار هستند که تعداد زنان در این میان بیش از مردان است.

با این که ممکن است صدای فک یک علامت هشداردهنده باشد اما شما می‌توانید به خوبی متوجه شوید که آیا این صدا به دلیل مشکلات موقتی فک بوده یا نشانه اختلالات جدی‌تر مفصل تمپروماندیبولار است.

وقتی فک‌ تان خرت خرت می‌کند

اگر شما از مشکل صدا دادن فک صورت در زمان باز کردن دهان رنج می برید، احتمالا شما در زمانی که در یک مکان ساکت غذا می خورید، از نظر دیگران مریض به نظر برسید و در این رابطه احساس درد داشته باشید.

اگر صدای فک شما هنگام باز کردن دهان شنیده می شود و شما احساس درد دارید، نگران نباشید، زیرا شما تنها کسی نیستید که با این مشکل مواجه هستید.

صدای مفصل فک در هنگام باز کردن دهان از مفصل فک تحتانی (مفصل طرفین فک که دهان را بازو و بسته می کنند) شنیده می شود.

این موضوع به این دلیل اتفاق می افتد که عضلات و تاندون های سفت شده، فک شما را به یک سمت می کشند یا باعث می شوند فک شما از محل خود خارج شود.

این صدای از مفصل فک از مفصل تحت فشار شنیده می شود که به آرامی به سمت داخل یا خارج از محل خود در هنگام جویدن، هنگام غذا خوردن یا خمیازه کشیدن حرکت می کند.

 

بیشتر بخوانید : جراحی مفصل گیجگاهی (TMJ) فکی چیست ؟

علائم صدا دادن فک

از علائم مفصل گیجگاهی فکی علاوه بر درد فک پایین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صدا دادن فک پایین :

صدا ی تق تق، ساییدگی یا ترکیدگی درهنگام باز کردن دهان در افراد مبتلا به سندروم مفصل گیجگاهی فکی شایع است. این صدا دادن فک پایین ممکن است همراه با درد باشد یا نباشد.

محققان بر این باور هستند که اغلب افرادی که فک آنها صدا می دهد، احتمالا دچار در رفتگی دیسک شده اند. با این حال، آنها همچنین خاطر نشان می سازند که تا زمانی که در رفتگی دیسک هیچ نوع درد یا مشکلات مرتبط با حرکت فکی ایجاد نکند، به درمان نیازی ندارد.

• قفل شدن فک پایین :

مفصل فک مشابه مفصل کروی گودالی است، با این استثنا که خود گودال قابل حرکت است. مفصل فک گاهی اوقات در یک وضعیت باز یا بسته قفل می شود. ممکن است به دلیل قفل شد مفصل فک یا به دلیل درد، برای باز کردن دهان خود به مشکل بر بخورید.

• گوش درد: 

شاید فکر کنید که دچار عفونت گوش شده اید، اما گوش درد ممکن است با التهاب مفصل فک یا التهاب عضلانی مرتبط است. درد ناشی از این بیماری معمولا در جلو یا زیر گوش احساس می شود.

• سردرد:

افراد مبتلا به سندروم مفصل گیجگاهی فکی اغلب سردرد را گزارش می دهد. دندان پزشک می تواند تعیین کند که آیا علائم سردرد مخصوص شما ناشی از بیماری سندروم مفصل گیجگاهی فکی است یا خیر.

در بعضی از موارد، برای کمک به تشخیص و درمان سردردهای مخصوصی که با این بیماری مرتبط نیستند، باید با پزشک مشورت کنید.

• سفتی و درد در هنگام صبح:

در صورتی که عضلات شما در حین برخاستن از خواب سفت باشد، و درد صورت داشته باشید. علامت این است که در خواب دندان قروچه می کنید. فشار دادن یا دندان قروچه رفتن باعث خستگی بیش از حد عضلات و منجر به درد می شود.

• مشکل هنگام غذا خوردن:

ممکن است در نتیجه تغییر در نحوه گاز گرفتن، نحوه قرار گرفتن دندان های بالایی و پایینی در یکدیگر در بلعیدن به مشکل برمی خورید. این تغییر ممکن با سندروم مفصل گیجگاهی فکی مرتبط باشد.

• بیماری ها و آسیب دیدگی های مرتبط قبلی:

آسیب دیدگی مفصل فک یا آسیب دیدگی مرتبط با چندین سال قبل منجر به علائم سندروم مفصل گیجگاهی فکی می شود. آرتروز در مفصل همچنین ناشی از آسیب دیدگی است.

آرتریت از قبل بر مفاصل دیگر تاثیر گذاشته است که بر مفصل کف نیز می تواند اثر بگذارد و منجر به سندروم مفصل گیجگاهی فکی شود.

• علائم دیگر:

علاوه بر قفل شدن فک و صدا دادن فک پایین احساس پر بودن یا زنگ زدن در گوش گاهی اوقات با سندروم مفصل گیجگاهی فکی مرتبط است. در این موارد، مشاوره با پزشک متخصص گوش،حلق و بینی برای تشخیص نهایی موثر است.

در صورت داشتن درد فک پایین و این علائم ذکر شده با دندان پزشک و متخصص جراحی فک و صورت مشورت کنید.

دندان پزشک توانایی شما در باز و بسته کردن فک را مورد آزمایش قرار می دهد، حرکات دیگر فک را معاینه می کند و برای درد یا التهاب عضلات و مفاصل فک را لمس می کنند.

دندان پزشک گوشی طبی را روبروی گوش شما قرار می دهد تا هر گونه صدایی را متوجه شود و مفصل فک را در حین باز و بسته کردن آن احساس می کند.

علل صدا دادن فک

عوامل متعددی وجود دارند که می توانند موجب ایجاد صدا دادن فک و مفاصل شوند از جمله:

• دندان قروچه بیش از حد (ساییدن دندان ها و ساییدن دندان ها در شب)
• ترومای (ضربه) حاد
• فروپاشی جزئی یا آسیب رسیدن به دیسک
• عدم تعادل اکلوزال (نامرتبی دندان)
• اختلال عضله ی پتریگوئیدجانبی (عضلات فک به درستی کار نمی کنند)
• گاهی اوقات، از دست دادن دندان خلفی یا استفاده از دندان های مصنوعی نامناسب می توانند باعث ایجاد یک بایت بیش از حد بسته شوند.

این مشکل باعث ناهماهنگی قدامی دیسک در ارتباط با کندیل (برجستگی انتهایی استخوان فک) می شود و در نتیجه صدای تق تق یا خش خش به وجود می آید.

اگر مشکلاتی از نظر وضعیت قرار گیری وجود داشته باشد، ممکن است به دلیل حالت قرار گیری خلفی کندیل در فضای مفصلی، ناهماهنگی قدامی دیسک ایجاد گردد.

معمولاً علت صدا دادن فک جابجایی دیسک در فک است. مفاصل فک از جمله مفصل های گوی و کاسه ای همانند مفصل شانه هستند. دیسک غضروف در مکان خود قرار دارد و توسط یک عضله هدایت می شود.

هنگامی که دیسک در طول حرکت فک می لغزد، می تواند تمام انواع صداها را ایجاد کند که اغلب آن ها به صورت صداهای تق تق یاخش خش مانند هستند.

 

علت صدا دادن فک هنگام غذا خوردن

هنگام صدا دادن فک، صدای مفصل فک با باز کردن دهان از مفصل فک تحتانی (مفصل طرفین فک که دهان را باز و بسته می کند) شنیده می شود.

علت صدا دادن فک هنگام جویدن غذا این است که عضلات و تاندون های سفت شده فک شما را به یک سمت می کشند، یا آن را از جای خود خارج می کند.

جابجایی فک و صدا دادن آن از مفصل فک از مفصل تحت فشار شنیده می شود که به آرامی به سمت داخل یا خارج از محل خود هنگام غذا خوردن، خمیازه کشیدن، و حتی گاهی صحبت کردن حرکت می کند (جابجایی فک).

بنابراین، صدا دادن فک هنگام غذا خوردن و… می تواند به دلیل مجموعه ای از مشکلات ایجاد شود.

اما دلیل کلی جابجایی فک و صدا دادن آن به طور خلاصه سفت شدن عضلات و تاندون ها، و یا حتی سست شدن آنها و غضروف هاییست که به عملکرد درست فک کمک می کنند. این فشار و در ادامه صدا دادن فک هنگام جویدن غذا می تواند دلایل زیر را داشته باشد:

• اختلالات مفصل فک (از جمله آسیب به دلیل اسپاسم عضلات، رماتیسم مفصل، و تومورهای مفصل فک)
• استفاده زیاد از فک (برای مثال جویدن مداوم آدامس)
• قرارگیری نادرست دندان ها
• آسیب های قدیمی
• قفل شدن فک
• دندان قروچه

چرا این مفصل دچار مشکل می‌شود؟

حرکت مفصل گیجگاهی فکی ترکیبی از یک حرکت باز و بسته کردن همراه با یک حرکت لغزشی است که عملکرد صحیح آن به سلامت دیسک و مفصل، هماهنگی میان اعصاب و عضلات جونده و روابط مناسب بین دندان‌ها بستگی دارد.

این مشکل در خانم‌های رده سنی 30 تا 50 سال، کسانی که دچار ناهنجاری فکی هستند یا افراد مبتلا به برخی سندرم‌های مادرزادی خاص شیوع بیشتری دارد. اختلالات مفصل گیجگاهی فکی معمولا به این دلایل اتفاق می‌افتد:

• خوردگی دیسک یا تغییر محل آن
• آرتریت غضروف مفصل

آسیب‌دیدگی مفصل به دلیل ضربه‌های شدید یا نیروهای با شدت کم اما مداوم و مستمر که معمولا به دلیل اعمال نیروی بیش از حد عضلات جونده یا روابط ناصحیح میان دندان‌ها حاصل می‌شود.

عضلات مسئول در حرکات مفصل و جویدن (عضلات جونده) به واسطه فعالیت شدید دچار خستگی و ضعف می‌شوند. علت معمولا فشردن شدید دندان‌ها روی هم(کلنچ کردن) یا دندان قروچه موقع خواب یا سایش دندان‌ها هنگام بیداری است.

 

چه افرادی مستعد ابتلا به اختلال صدا دادن فک هستند؟

زنان بیشتر از مردان صدا دادن فک را تجربه می‌کنند. علت اصلی این موضوع هنوز مشخص نشده است. اما پزشکان تصور می‌کنند که کلاژن نگهدارنده دیسک در زنان از لحاظ آناتومیکی متفاوت است.

از طرف دیگر احتمال می‌رود هورمون‌های استروژن و پروژسترون هم بر این رویه تاثیرگذار باشند.

مطالعات نشان می‌دهد که صدا دادن مفصل گیجگاهی-فکی، بیشتر در افراد جوان و در زنان بین ۳۰ تا ۵۰ سال دیده می‌شود.

البته این مشکل مختص به این گروه نیست و هر کسی در هر سنی و از هر جنسیتی ممکن است صدا دادن فک را تجربه کند. این وضعیت غالباً موقتی است. صدا دادن مفصل گیجگاهی فکی را می‌توان با تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی تسکین داد.

صدا دادن فک ناشی از چیست؟

تصور می شود که صدا دادن فک ناشی از مشکلات مربوط به عضلات فک یا مفاصل گیجگاهی فکی (TMJs) است.
به طور معمول در دنیا چیزی حدود 10 میلیون به این مشکل گرفتار هستند و آمار صدا دادن فک و مشکلات فکی در بانوان بسیار بیشتر از آقایان است.
با این حال، هرکسی از هر سن و جنسیتی می تواند صدا دادن فک را تجربه کند، که ممکن است با رفتارهایی مانند:

• دندان ها را آسیاب می کنند
• آدامس به طور مرتب یا بیش از حد جویدن
• خوردن ناخن
• چسباندن فک به هم
• گاز گرفتن قسمت داخل گونه یا لب
  رو به رو شود و باعث شود تا فک آن شخص صدا دهد.
  همچنین، چندین بیماری پزشکی می تواند به صدا دادن فک منجر شود، از جمله:

• آرتروز

آرتروز بیماری مفاصل است و دو مورد از شایع ترین ورم مفاصل آرتریت روماتوئید و آرتروز است که هر دو می توانند منجر به آسیب غضروف در TMJ شوند.
از بین رفتن بافت غضروف TMJ می تواند حرکات فک را دشوار کند و باعث ایجاد صدا دادن فک می شود.
علائم دیگر آرتریت عبارتند از:

• درد مفاصل
• سفتی، سختی
• التهاب یا تورم
• محدوده حرکتی رو به کاهشی
• همچنین، افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید ممکن است خستگی و کاهش اشتها را تجربه کنند.

• صدمه دیدن فک

فک شکسته یا دررفته، به هنگامی که مفصل فک فاقد اتصال شود اتفاق می افتد، می تواند باعث ایجاد صدا دادن فک شود.
علل عمده آسیب دیدگی فک عبارتند از:

• تصادفات جاده ای
• صدمات ورزشی
• زمین خوردن در طول سفر
• حملات جسمی
  اگر موارد زیر را تجربه کردید، پیشنهاد می شود تا به دکتر بروید:
• خون ریزی
• کبودی
• ورم

• سندرم درد میوفاشیال

سندرم درد میوفاشیال نوعی اختلال درد مزمن است که باعث ایجاد درد در نقاط خاص محرک برخی از ماهیچه ها می شود.

بعد از انقباض عضله با تکرار عضله، این اتفاق رخ می دهد پس بنابراین، ممکن است بر کسانی که شغل دارند یا در فعالیت های ورزشی که نیاز به حرکت تکراری دارد، تأثیر بگذارد.

سندرم درد میوفاشیال در فک می تواند منجر به صدا دادن فک شود.
علائم سندرم درد میوفاشیال شامل موارد زیر است:

• درد عضلانی
• درد مداوم یا مترقی
• نقاط حساس در عضلات
• مشکلات خواب
• تغییر در خلق و خوی

• آپنه خواب

آپنه خواب نوعی اختلال شایع است که با تنفس کم عمق یا یک یا چند مکث در تنفس، هنگام خواب مشخص می شود.
دو نوع آپنه خواب وجود دارد به نام آپنه انسدادی خواب و آپنه خواب مرکزی. هر دو می توانند باعث صدا دادن فک شوند.
برخی از علائم آپنه خواب عبارتند از:

• خواب آلودگی روزانه
• سردرد
• اختلالات خلقی
• افراد مبتلا به آپنه خواب انسدادی نیز ممکن است در خواب خود خروپف کنند.
  از آنجا که آپنه خواب می تواند خطر ابتلا به چندین بیماری جدی مانند فشار خون بالا، حمله قلبی و چاقی را افزایش دهد، افراد دارای مشکل خواب باید به دنبال فوریت های پزشکی باشند.

• مال اکلوژن دندان ها

 

مال اکلوژن دندان ها همچنین به عنوان اوربایت یا زیربنایی شناخته می شوند، باعث از جا افتادن فک و دهان می شوند. این می تواند به جلو رفتن فک و یا صدا دادن فک منجر شود.
مال اکلوژن دندان ها معمولاً به ارتودنسی حرفه ای نیاز دارد.

• رابطه عفونت و صدا دادن فک

در برخی موارد، صدا دادن فک ناشی از عفونت غدد دهان است.
علائم و نشانه های دیگر عفونت های دهان شامل موارد زیر است:

• دهان خشک
• طعم بد دهان
• درد صورت
• التهاب
  آنتی بیوتیک ها یا سایر روش های درمانی ممکن است برای درمان عفونت های دهانی لازم باشد.

• تومورها

تومورها تقریباً در هر ناحیه از دهان ایجاد می شوند. بسته به موقعیت مکانی آنها، تومورها می توانند بر حرکت فک تأثیر بگذارند و منجر به صدا دادن فک یا احساس درد فک می شوند.
برخی از تومورها می توانند منجر به پیشرفت سرطان شوند.

آیا ممکن است بیماری‌های مفصل فک باعث سایر بیماری‌ها شود؟

اختلالات مفصل فک یکی از اختلالات رایج است که در صورت بروز حتما باید به دندانپزشک متخصص مراجعه شود.

این اختلالات ممکن است به صورت مستقیم بر مغز انسان تاثیر بگذارد و یا با سخت کردن باز و بسته کردن دهان و جویدن غذا بر کیفیت زندگی و گوارش انسان را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

درمان صدا دادن فک

خوشبختانه این مشکل درمان های خانگی نیز دارد که شامل موارد زیر می باشد:

• پک های یخ یا گرم

قرار دادن کمپرس یخ به مدت 10 الی 15 دقیقه روی محل و سپس کمپرس داغ به مدت 5 الی 10 دقیقه بعد از آن، می تواند به از بین بردن علائم و درد کمک کند که می توانید این کار را چند بار در روز تکرار کنید.

 

• خودداری از خوردن غذاهای سفت و برشته

از غذاهای برشته ، سبزیجات خام یا غذاهایی که نیاز به جویدن زیاد دارند تا حد ممکن استفاده نکنید.

• ریکلس کردن فک

تا حد ممکن دهانتان را آرام باز و بسته کنید و با باز نگه داشتن بین دندان ها، فشار را از روی فک بردارید.

• تمرین مدیریت استرس

کاهش استرس به از بین بردن صدای فک کمک می کند و باعث جلوگیری از اقداماتی مثل دندان قروچه کردن می شود. مدیتیشن، فعالیت فیزیکی و تنفس عمیق هنگام ورزش نمونه هایی از تکنیک های مدیریت استرس است.

• باز نکردن بیش از حد فک

از فعالیت هایی که باعث باز کردن بیش از حد دهان مثل فریاد زدن، آواز خواندن و جویدن آدامس می شود، دوری کنید.
وضعیت بدن خود را در حالت متناسب و متعادل نگه دارید.

• فیزیک درمانی انجام دهید

کشش صورت و ماساژ دادن آن در شرایط مناسب می تواند برای درمان صدا دادن فک مناسب باشد.

• درمان های پزشکی

• دارو: داروهای ناپروکسن، ایبوپروفن یا دیگر انواع داروهای ضد التهاب و غیر استروئیدی می توانند درد و التهاب موجود در فک را بهبود ببخشند.
• جراحی های فک برای از بین بردن ناهنجاری های فکی مثل اوپن بایت، اوور ابتی، آندر بایت و … .
• تزریقات مسکن
• امواج فرابنفش که حرکت دادن فک را در این وضعیت آسان تر می کند.
• لیزر درمانی یا درمان از طریق امواج
• اقدامات بهبود وضعیت دندانی مثل ارتودنسی
• الکتروتراپی که عضلات فک و صورت را آرام می کند.

چهار تمرین درمانی برای رفع صدای مفصل فک

در تمرین نخست فرد باید دو انگشت خود را زیر چانه قرار دهد سپس دهان خود را باز و با انگشتان خود به آرامی در برابر باز شدن دهان مقاومت کند، پنج ثانیه دهان را در این وضعیت نگه دارد سپس آن را رها کند، این حرکت باید پنج بار تکرار شود.

 

در تمرین دوم فرد باید کمی دهان خود را باز کند و مطابق تصویر انگشتان خود را روی دندان‌های پایینی قرار دهد سپس سعی کند دهان خود را ببندد و با انگشتان خود به فک پایین مقاومت اعمال کند، پنج ثانیه دهان را در این وضعیت نگه دارد، این حرکت باید پنج بار تکرار شود.

 

در تمرین سوم فرد باید صاف بایستد سپس به آرامی چانه را به سمت گردن (عقب) فشار دهد و سعی کند غبغب خود را چین بیندازد، غبغب را پنج ثانیه در این وضعیت نگه دارد و این حرکت را پنج بار تکرار کند.

 

در تمرین چهارم فرد باید یک چوب بستنی را بین دندان‌های خود را نگه دارد سپس کند آن را به دو طرف حرکت دهد، این حرکت باید ۲۰ مرتبه تکرار شود.

بیماری دهان و دندان

بیماری دهان و دندان از شایعترین بیماریهای عفونی انسان است. افراد حداقل از یکی از این دو بیماری دهان ودندان (پوسیدگی دندانی و بیماری های لثه) رنج می برند.

تغییر عادات و رژیم غذایی مردم جامعه، عدم رعایت بهداشت دهان ودندان، بی توجهی نسبت به اهمیت و سلامت دندان‌ها درکودکان، از مهمترین علل وخامت رو به تزاید شاخص‌های بهداشتی دهان ودندان درجامعه است.

ازطرفی خدمات دندانپزشکی عمدتاً خدماتی دقت گیر، گران قیمت و از نظر تجهیزات، مواد و تکنولوژی، وابسته به خارج ازکشور است. از این رو، اهمیت خدمات پیشگیری و برنامه ریزی برای مراقبت‌های بهداشتی درجامعه مشخص می گردد.

بوی بد دهان

حدود 85 درصد موارد بوی بد دهان مداوم افراد به بیمارهای دندانپزشکی مربوط می شوند.

بوی بد دهان که به آن halitosis نیز گفته می شود، از هر 4 نفر حداقل یک نفر را درگیر می کند و علت های احتمالی آن عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و اختلالات دندان پزشکی مانند بیماری التهاب لثه، پوسیدگی دندان، سرطان دهان، خشکی دهان و باکتری های موجود در زبان است.

مرطوب نگه داشتن دهان باعث کاهش بوی بد دهان می شود. استفاده از دهانشویه برای رفع بوی بد دهان هنگام بروز مشکل دندان، فقط بو را از بین می برد ولی علت اصلی آن را درمان نمی کند.

بوی بد دهان یکی از مشکلات شایعی است که ممکن است حتی موجب بروز پریشانی های روانی در فرد شود و به نظر می رسد سومین علت اصلی مراجعه افراد به دندان پزشک باشد.

خوشبختانه تغییر در سبک زندگی و درمان های خانگی مثل ترک سیگار و رعایت منظم بهداشت دندان و دهان می تواند مشکل هالیتوسیس را به طور کلی برطرف کند.

در صورتی که هالیتوسیس با وجود مراقبت ها و حفظ نظافت بهتر نشد، فرد باید برای یافتن علت اصلی بوی بد دهان به پزشک مراجعه کند.

 

بیشتر بخوانید جراحی مفصل گیجگاهی (TMJ) فکی چیست ؟

• پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان، نوعی بیماری است که در آن، بافت سخت دندان (مینا و سپس عاج) در اثر ترشح اسید از باکتری‌های پوسیدگی زا (عمدتاً استرپتوکوک موتان)، مواد معدنی کلسیم و فسفر را ازدست داده و به تدریج از بین می‌روند.

پوسیدگی دندان مرحله غیر قابل برگشت در فرایند حل شدن مواد معدنی مینا توسط اسید محسوب شده و درمان آن تنها از راه جایگزینی بافت سخت از دست رفته دندان با مواد ترمیمی دندانپزشکی امکان‌پذیر می‌باشد.

اگر پوسیدگی تاج دندان به موقع متوقف و جایگزین نشود و پوسیدگی به ریشه دندان برسد، نیاز به درمان ریشه (RCT یا عصب کشی) می‌باشد و در موارد شدیدتر ممکن است حتی نیاز به خارج کردن یا اصطلاحا کشیدن دندان باشد.

پیشگیری: روش های متعددی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان وجود دارد که مهمترین آنها شامل موارد زیر می باشند.

رژیم غذایی مناسب: نوشیدنی های قندی، مواد غذایی شیرین و استفاده بیش از حد از کربوهیدرات ها برای سلامت دندان مضر است.

رعایت بهداشت دهان و دندان: از بین بردن پلاک دندان توسط استفاده مرتب از مسواک و نخ دندان صورت می گیرد. استفاده از دهان شویه به صورت روزانه به کنترل جمعیت باکتری های دهان کمک می کند.

رمینراله شدن: پوسیدگی های سطحی طی فرایندی به نام رمینراله شدن، قابل ترمیم هستند. در این فرایند مواد معدنی مثل فلوراید و کلسیم به سخت شدن دوباره مینای دندان کمک می کنندو فلوراید سبب مقاوم شدن مینای دندان در برابر حملات اسیدی می شود.

این ماده معدنی را می توان به صورت خمیر دندان و دهان شویه، آب و مکمل های حاوی فلوراید و وارنیش استفاده کرد. میزان استفاده از فلوراید باید به دقت کنترل شود زیرا استفاده بیش از اندازه فلوراید می تواند سمی باشد.

پر کردن دندان: هنگامیکه پوسیدگی به حدی پیشرفت کند که ترمیم آن در اثر فرایند رمینراله شدن امکان پذیر نباشد باید توسط دندان پزشک پر شود

• آبسه دندان

حفره پرچرکی است که در داخل یا اطراف ریشه دندان تشکیل می شود. آبسه، معمولا به دنبال پوسیدگی دندان ایجاد می شود که به تدریج، مینا و عاج را تخریب کرده و به میکروب ها اجازه تهاجم به مغز دندان (پالپ) را می دهد و گاها ممکن است آبسه دندان تشکیل شود.

 

• برفک دهان

برفک دهان یک عفونت قارچی (کاندیدا آلبیکنس) در غشاء مخاطی دهان است. به عبارت دیگر، برفک دهان، نوعی عفونت سطحی است که بخش‌های کناری و گوشه‌های دهان را مبتلا می‌کند.

دیگر نقاط در معرض خطر ابتلا به برفک عبارتند از داخل گونه‌ها، زبان، کام و حلق. همچنین، با از بین رفتن باکتری‌های مفید موجود در دهان، قارچ‌های کاندیدای موجود در دهان، رشد بیش از حد پیدا می کنند و به صورت برفک در دهان دیده می شوند.

• خشکی دهان

خشکی دهان یا زروستومی، نوعی بیماری است که در اثر کاهش ترشح بزاق ایجاد می‌شود.

از آنجا که بزاق در دهان با داشتن پادزهرها و ایمنوگلوبولین، مواد بافر و خنثی کننده اسید محلول در آب، نقش حفاظتی علیه میکروب‌های عامل پوسیدگی دندان و عفونت لثه را دارد، کاهش ترشح آن و خشکی دهان، منجر به ایجاد پوسیدگی و انواع عفونت در دهان می‌شود.

• ژنژیویت‌

ژنژیویت‌، عفونت‌ یا التهاب‌ لثه‌ها یکی از بیماری های بافت‌ لثه در اطراف دندان است که موجب التهاب و بروز عفونت در این بافت می‌شود و آن را تخریب می‌کند.

با تحریک مزمن باکتریایی، نسج لثه به تدریج از دندان‌ها جدا می‌شود و حفره‌هایی ایجاد می‌شود که در آنجا چرک تجمع پیدا می‌کند.

با گسترش پلاک و جرم و تداوم تحریک بافت لثه، فرایند کنده شدن لثه‌ها از دندان‌هایتان بیش از پیش ادامه پیدا می‌کند. به این حالت پریودونتیت یا پیوره می‌گویند.

 

• لب شکری

لب شکری یا لب شکافته، یک نقص مادرزادی قابل درمان است. این نقص زمانی رخ می دهد که در هنگام رشد جنین، بافت های فک فوقانی و بینی، آنگونه که باید رشد نمی کنند.

این حالت باعث به وجود آمدن شکافی در لب بالایی و گاها کام می شود که به آن لب شکری می گویند.

لب شکری معمولا موجب اختلال در سلامت فرد نمی شود و می توان به کمک عمل جراحی، مشکل را رفع و وضعیت ظاهری فرد مبتلا را بهبود داد.

• آفت‌ دهان‌

آفت‌ دهان‌ از زخم‌های‌ دردناکی‌ در مخاط‌ دهان‌ به‌ وجود می‌آید. آفت‌ دهان‌ سرطانی‌ نیست‌. آفت‌ دهان‌ ممکن‌ است‌ با عفونت‌ هرپسی‌ (ناشی‌ از ویروس‌ تب‌خال‌) اشتباه‌ گرفته‌ شود. این‌ نوع‌ زخم‌ می‌تواند در هر دو جنس‌ رخ‌ دهد، اما در زنان‌ شایع‌تر است‌.

برای آفت درمان مشخصی وجود ندارد. ضایعات آفت به طور معمول طی مدت یک تا دو هفته برطرف می شوند. هدف اصلی درمان های موجود برای ضایعات آفتی، کاهش درد آنها می باشد.

از آنجا که دهان شویه ضد قارچ وی وان حاوی آنتی اکسیدان های مختلفی از قبیل ویتامین E و عصاره زنجبیل می باشد، می تواند درمان مناسبی برای کاهش درد ضایعات آفتی باشد.

• لوکوپلاکی

لوکوپلاکی، واکنشی به محرک‌هایی مانند ناصاف بودن دندان، نامتناسب بودن دندان مصنوعی ، سیگار کشیدن و تنباکوی بدون دود است.

لوکوپلاکی به صورت پلاک یا لکه های سفید در دهان دیده می‌شود و معمولا بدون درد است و نمیتوان آن را پاک کرد. ممکن است لوکوپلاکی وضعیت پیش سرطانی هم باشد. مشاهده تغییراتی در دهان یا ضایعاتی که از بین نمی‌روند، نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.

 

• سرطان دهان

سرطان به معنی رشد غیر قابل کنترل سلول ها می باشد که سبب تخریب بافت می شود. سرطان دهان ( Oral cancer) سرطانی است که در محوطه دهان (زبان، کف دهان، کام سخت و لثه) تشکیل می‌گردد.

• التهاب‌ زبان‌ (گلوسیت‌)

گلوسیت‌ عبارت‌ است‌ از التهاب‌ حاد یا مزمن‌ زبان و یا زبان‌آماس ‌ که در اثر علل‌ مختلف ایجاد میشود. گاهی‌ مسری‌ است‌ اما باعث وقوع سرطان‌ نمی شود.

• اختلال مفصل فکی ـ گیجگاهی

اختلال مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) به مجموعه عارضه‌های درگیر کننده این مفصل گفته می‌شود که دقیقاً زیر گوش‌ها و بالای فک قرار دارد. بیماران مبتلا به این اختلال ناخودآگاه شب‌ها دندان قروچه می‌کنند و فک‌ها را روی هم فشار می‌دهند.

• دندان قروچه

چه افرادی در معرض خطر هستند: فرد دارای عادت دندان قروچه (روی هم فشار دادن و ساییدن دندان‌ها یا براکسیسم) هر زمان در طول روز که مضطرب شود، دندان‌ها را روی هم فشار می‌دهد.

به علاوه روکش یا پرکردگی جدید بلندتر از بقیه دندان‌ها یا وجود اختلال بایت نیز باعث دندان قروچه می‌شود. این عادت در بلندمدت ساییدگی سطح دندان را به دنبال دارد.

• ساییدگی مینای دندان

مسواک زدن شدید و قرار گرفتن در معرض مواد اسیدی، عمدتاً در اثر نوشیدن آب مرکبات یا نوشابه، باعث ساییدگی سطح دندان می‌شود و آن‌ها را شفاف یا بدرنگ می‌کند.

 

• سیاه شدن لثه

چند عامل وجود دارد که باعث تیره شدن لثه ها می شود از جمله: سیگار کشیدن، ژنتیک، عوارض پزشکی، پر کردن دندان و بهداشت ضعیف دندان ها باعث این بیماری می شود.

رنگ سیاه لثه ها بر اثر تجمع ملانین ها به وجود می آید و افزایش این رنگدانه ها منجر به سیاه شدن لثه می شود.

بیماری های خاصی از قبیل آدیسون و سندروم پوتز جگر باعث تیره شدن لثه ها می شود و این بیماری از طریق رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان به وجود می آید.و داروهایی از قبیل ضد مالاریا، ضد افسردگی و مینوسیکلین باعث سیاه شدن لثه ها می گردند.

• نوما (Noma)

نوما نوعی ضایعه قانقاریایی است که در کودکان کم سنی که در نواحی بسیار فقیر در آفریقا و آسیا زندگی می‌کنند، دیده می‌شود.

این ضایعه دهانی بیماری شدید لثه است که به دنبال نکروز (مرگ زودرس سلول‌های بافت زنده) لب‌ها و چانه اتفاق می‌افتد. بسیاری از کودکانی که دچار نوما می‌شوند از عفونت‌های دیگری مانند ایدز و سرخک نیز رنج می‌برند. تقریباً 90% از این کودکان در صورت عدم درمان میمیرند .

• شکاف لب و کام

شکاف لب و کام از جمله نقایص مادر زادی است که تقریباً در یک نفر از هر 500 تا 700 تولد اتفاق می‌افتد. این میزان در نژادها و مناطق مختلف دنیا تا حد زیادی متغیر است.

 

• تاول تبخالی

این بیماری دهان ، به عنوان تاول‌های تب نیز شناخته می‌شوند و از تب و یا سرماخوردگی به وجود نمی‌آیند، اما می‌توانند به وسیله این موارد تحریک شوند.

ویروسی که باعث ایجاد تاول تبخالی می‌شود، معمولا از طریق یک بوسه، وسایل آشپزخانه مشترک یا سایر تماس‌های نزدیک منتقل می شود.

کرم‌ها و پمادهای ارائه شده ممکن است به بهبود این بیماری کمک کنند. در صورت مشاهده زخم‌های مکرر باید به پزشک مراجعه کنید. تاول‌های مکرر یک مشکل دهانی مهم است. سایر مشکلات عبارتند از تاول‌های عفونی، TMJ، نفس بدبو و سرطان دهان!

• یکن پلان

یکن پلان  به صورت لکه‌های سفید و یا تکه‌های سفید شبکه مانند در داخل گونه‌ها یا زبان ایجاد می‌شوند. به طور کلی، یکن پلان خفیف نیازی به درمان ندارد. اما اگر باعث درد یا زخم شود، می‌توان آن‌را با داروهای خوراکی و موضعی درمان کرد.

یکن پلان دهانی ممکن است مزمن باشد و خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهد. علاوه بر این یکن پلان می‌تواند روی پوست، پوست سر، ناخن‌ها و اندام‌های تناسلی تاثیر بگذارد.

 

• پرزهای سیاه بر روی زبان

این وضعیت بدون درد زمانی اتفاق می افتد که برجستگی های کوچک بر روی زبان ایجاد می شود که در نتیجه رشد باکتری ها بر روی زبان است که باعث می شود پرزهای روی زبان سیاه رنگ شود .

در اثر مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک ممکن است این وضعیت ایجاد شود .برای درمان می توانید روی زبان را مسواک بزنید .در بخی مواقع هم ممکن است به دارو نیاز باشد.

زخم‌های دهانی چگونه درمان می‌شوند؟

برای درمان یک زخم دهانی باید علت آن را بدانیم. بعضی وقت‌ها درمان بسیار ساده و در حد رفع تیزی یک دندان یا پرکردگی و یا ترمیم دندان مصنوعی است، اما اگر علت زخم‌ها شناخته شده نباشد، درمان آن نیز مشکل‌تر خواهد شد.

مثلا آفت درمان‌پذیر نیست، اما برای کم کردن سوزش آن می‌توان از دهان شویه‌ها و پمادهای بی‌حس کننده یا سایر داروهای اختصاصی استفاده کرد.

برخی مواقع علت آفت وجود بیماریهای زمینه ایی مانند کم خونی فقر آهن یا کمبود ویتامین B12 و یا کمبود عناصری مانند روی می باشد.

برخی اختلالات گوارشی مانند بیماری سلیاک هم می تواند باعث بروز آفت شود.در این موارد جهت برطرف شدن آفت های دهانی درمان اختلالات زمینه ایی ضروری است.

بهترین راه، پیشگیری است

بیماری دهان و دندان بسیار دردناک و بعضا غیر قابل درمان هستند، بنابراین مخصوصا در مورد بیماری شایعی همچون سرطان دهان، به نظر می رسد بهترین و آسانترین راه، پیشگیری است.

حذف پلاک از طریق مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه و نیز برنامه ریزی برای جرم گیری دندان‌ها به صورت دوره‌ای، بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های دهان است.

در صورت لزوم، دندانپزشک شما می‌تواند یک برنامه شخصی برای شما در زمینه مراقبت از دهان و دندان طراحی کند تا بتواند نیازهای شما را تامین کند.

 

• دندان‌هایتان را روزانه حداقل دو مرتبه، دو تا سه دقیقه با خمیر دندان حاوی فلوراید بشویید. اطمینان حاصل کنید که در امتداد لثه، مسواک را حرکت می‌دهید.
• روزانه برای حذف پلاک از مکان‌هایی که مسواک شما نمی‌تواند به آن برسد، از نخ دندان استفاده کنید. آیا نخ دندان را دوست ندارید؟ از یک مسواک.
• بین دندانی لینک به مسواک بین دندانی استفاده کنید، که می‌تواند راحت‌تر از نخ دندان باشد.
• اگرچه یک جایگزین برای مسواک زدن و نخ دندان نیست، اما استفاده از دهانشویه می‌تواند پلاک‌ها را تا 20 درصد کاهش دهد.
• به طور روتین به یک دندانپزشک متخصص برای بررسی منظم و جرم گیری دندان‌ها لینک به جرمگیری مراجعه کنید.
• سیگار و استفاده از محصولات تنباکو دار را ترک (یا کاهش) کنید، زیرا ترک مصرف دخانیات خطر ابتلا به سرطان دهان را کاهش می‌دهد.
• مصرف الکل را ترک کنید. خودداری از مصرف الکل خطر ابتلا به سرطان دهان را کاهش می‌دهد.
• اگر از نظر جنسی فعال هستید، استفاده از کاندوم خطر ابتلا به HPV را کاهش می‌دهد.
• هنگامی که شما در خارج و در معرض آفتاب قرار می‌گیرید، از کرم‌های محافظت کننده در برابر UV، روی لب‌ها، استفاده کنید.
• از یک رژیم غذایی سالم که همراه با میوه‌ها و سبزیجات است، استفاده کنید.
• روزانه دندان‌های خود را بشویید و نخ دندان بکشید.

(بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان بیماری دهان)