آپنه خواب یا وقفهٔ تنفسی در خواب چیست و انواع آن
آپنه خواب یا وقفهٔ تنفسی
وقفهٔ تنفسی در خواب یا آپنه خواب (به انگلیسی: Sleep apnea) یک اختلال خواب است که باعث توقف یا کاهش تنفس برای مدتی کوتاه (اما با تعداد دفعات زیاد) در طول خواب می‌شود.
هر توقف می‌تواند حدود چندین ثانیه طول کشیده و معمولاً تعداد زیادی توقف در یک شب اتفاق می‌افتد (ده‌ها یا حتی صدها بار). هر کدام از این دوره ها یک «آپنه» نامیده می‌شود.
اکثر این دوره‌ها با صدای خرخر بلند همراه است که در بعضی موارد با صدا و احساس خفگی همراه می‌شود که در آن فرد ناگهان با حالت خفگی از خواب بیدار می‌شود.
آپنه خواب انسدادی یکی از اختلالات خواب است که با قطع تنفس های پی در پی در طول خواب همراه است.
انواع متفاوتی از آپنه خواب وجود دارد ولی آپنه خواب انسدادی نوع رایج تر است و زمانی اتفاق می افتد که ماهیچه های گلو سست می شوند و راه هوا را به هنگام خواب می بندند.
بارزترین نشانه ی آپنه خواب خر و پف است. هر کسی می تواند به این اختلال دچار شود ولی شیوع ان در میان میانسالان و افراد سالمند و افراد چاق بیش از دیگران است.
برای درمان آپنه خواب انسدادی از وسایلی برای بازنگاه داشتن راه‌های هوایی و یا دهانه هایی استفاده می شود که فک را به سمت جلو حرکت می دهند و البته تعدادی از افراد هم مورد جراحی قرار می گیرند و ساختار بینی، دهان و یا گلوی انها تغییر می کند.
آپنه انسدادی خواب چیست؟
آپنه انسدادی خواب (obstructive sleep apnoea; OSA) به نوعی از اختلال خواب گفته می‌شود که در آن دیواره‌های گلو در طول خواب ریلکس و شل و باریک می‌شوند. این وضعیت باعث ایجاد توقف‌هایی در تنفس می‌شود.
این توقف‌ها می‌توانند برای چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشند و می‌توانند در طول شب چندین بار رخ دهند. این وضعیت خواب فرد را مختل می‌کند.
صداهای بلند خروپف، احساس خفگی و خرناس می‌توانند برای شریک تختخواب فرد بیمار مختل کننده باشند. افراد مبتلا به OSA می‌توانند در طول روز بسیار خسته باشند یا حتی به خواب روند.
این وضعیت می‌تواند خطرناک باشد. در کودکان، آپنه خواب می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در مدرسه یا بیش‌فعالی آنها شود.
OSA وضعیتی چیست؟
OSAای که با تغییر وضعیت فرد هنگام خواب بهبود می‌یابد، آپنه انسدادی وضعیتی خواب (positional sleep apnoea POSA) نامیده می‌شود.
افراد تمایل دارند زمانی که به پشت می‌خوابند (supine؛ خوابیده به پشت) آپنه داشته باشند و ممکن است با خوابیدن فرد به پهلو، آپنه کاهش یابد یا محو شود.
انواع اصلی آپنه خواب
-
آپنه انسدادی
آپنه خواب انسدادی نوع شایع تر است که وقتی عضلات گلو و حلق شل مى شوند، رخ می دهد.
-
آپنه مرکزی
زمانی اتفاق می افتد که مغز سیگنال های مناسب برایکنترل عضلات تنفسى را ارسال نمی کند.
-
سندرم آپنه پیچیده
زمانی رخ می دهد که کسی هر دو آپنه انسدادی و مرکزی را داشته باشد.
علائم آپنه خواب
علائم و نشانه‌های دو آپنه خواب انسدادی و مرکزی، مشترک هستند و گاهی اوقات همین مسئله، تشخیص نوع آپنه را دشوار می‌سازد.
متداول‌ترین علائم و نشانه‌های آپنه‌های خواب انسدادی و مرکزی عبارتند از:
- خروپف با صدای بلند که معمولا در آپنه خواب انسدادی بارزتر است
- تنفس منقطع در طول خواب به‌طوری که اشخاص دیگر متوجه آن شوند
- پریدن ناگهانی از خواب به همراه تنگی نفس که به احتمال زیاد نشان‌دهنده‌ی آپنه خواب مرکزی است
- بیدار شدن از خواب با دهان خشک یا گلودرد
- سردرد صبحگاهی
- ناتوانی در ماندن در حالت خواب (بی‌خوابی)
- خواب‌آلودگی شدید در طول روز (خواب‌زدگی)
- مشکلات توجه
- تحریک‌پذیری
علل آپنه خواب
-
علل آپنه انسدادی
آپنه انسدادی زمانى رخ می دهد که عضلات پشت گلو ى شما شل شوند. این ماهیچه ها از کام نرم، مثلث آویزان شده از کام نرم، لوزه ها، دیواره های جانبی گلو و زبان پشتیبانی می کنند.
هنگامی که ماهیچه ها شل می شوند، راه های هوایی در حین نفس کشیدن تنگ یا بسته می شوند و شما نمی توانید نفس کافی دریافت کنید. این امر ممکن است سطح اکسیژن را در خون شما کاهش دهد.
مغز این ناتوانی در تنفس را متوجه شده و شما را از خواب می کند تا راه هاى هوایی باز شوند . این بیداری معمولا خیلی کوتاه است که شما آن را به یاد نمی آورید.
ممکن است در این حین خروپف کنید یا صداى دیگرى ایجادکنید . تمام شب این الگو می تواند در هر ساعت پنج تا سى بار تکرار شود.
این اختلالات باعث کاهش توانایی شما در رسیدن به فازهای عمیق و آرام بخش خواب می شود و احتمالا در طول ساعات خواب بیدار خواهید شد.
افراد مبتلا به آپنه انسدادی ممکن است متوجه بیدارى شب نشوند و در واقع، برخى فکر می کنند که تمام شب را به خوبی مى خوابند.
علل آپنه مرکزی
آپنه مرکزى کمتر رایج است و زمانی رخ می دهد که مغز شما قادر به انتقال سیگنال به عضلات تنفسی شما نیست. به این معنی است که شما برای مدت کوتاهی نفس نمی کشید. ممکن است با تنگی نفس بیدار شوید یا زمان زیادی خوابتان نبرد .
چه کسانی در معرض خطر آپنه خواب هستند؟
آپنه ی خواب می تواند در هر سنی و برای هر شخصی اتفاق بیفتد حتی کودکان. افراد زیر بیشتر در معرض خطر آپنه ی خواب هستند:
- مردان دو برابر بیشتر از زنان در معرض خطر آپنه ی خواب هستند.
- افرادی که اضافه وزن دارند.
- افرادی که سنشان بالای ۴۰ سال است.
- کسانی که سایز محیط گردنشان بزرگ است (۱۷ اینچ یا بیشتر در مردان و ۱۶ اینچ یا بیشتر در زنان).
- کسانی که لوزه ی بزرگ، زبان بزرگ یا استخوان فک کوچکی دارند.
- کسانی که راه تنفسی آن ها باریک است.
- کسانی که سابقه ی خانوادگی آپنه ی خواب دارند.
- کسانی که الکل، آرام و بخش و مسکن مصرف می کنند. این مواد ماهیچه های حلق را شل می کند.
- کسانی که دچار رفلاکس معده به مری هستند.
- کسانی که سیگار می کشند. سیگاری های سه برابر بیشتر از افراد دیگر در معرض خطر آپنه خواب هستند.
- کسانی که دچار بیماری های قلبی هستند بیشتر در معرض آپنه ی خواب مرکزی قرار دارند.
- کسانی که در گذشته دچار سکته شده بودند بیشتر در معرض خطر آپنه خواب مرکزی هستند.
- کسانی که دچار انسداد بینی به علت انحراف بینی، آلرژی یا سینوزیت هستند.
چه زمانی برای درمان آپنه خواب به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شما تجربه هر یک از این علایم را دارید و یا اگر شریک زندگی شما این علایم را در شما مشاهده نمود با یک پزشک متخصص مشورت کنید، موارد زیر عبارتند از:
⛔ خروپف به قدر کافی بلند که خواب شما و یا دیگران را برهم بزند.
⛔ بیدار شدن از خواب به حالت نفس نفس زدن یا خفگی
⛔ قطع تنفس متناوب در طول خواب
⛔ خواب آلودگی بیش از حد در طول روز که ممکن است باعث به خواب رفتن شما در حین کار و یا در حال تماشای تلویزیون و یا حتی رانندگی شود.
آپنه انسدادی خواب بسیاری از مردم ممکن است خروپف را به عنوان نشانه ای از مشکلات به طور بالقوه جدی در نظر نگیرند و یا هر کس که در خواب خروپف می کند، ممکن است مبتلا به آپنه خواب نباشد.
اگر شما خروپف بلند، به خصوص خروپف هایی که با دوره هایی از سکوت نشانه گذاری می شوند، تجربه می کنید با پزشک خود مشورت کنید.
با آپنه خواب ،خروپف معمولا زمانیکه شما به پشت خود می خوابید بلندتر است و زمانی که شما به یک طرف خود بر می گردید، آرام تر می شود.
در مورد هر گونه مشکل خواب که در شما خستگی مزمن، خواب آلودگی و تحریک پذیری ایجاد می کند با پزشک خود صحبت کنید. خواب آلودگی مفرط در طول روز ممکن است به دلیل اختلالات دیگر مانند حمله خواب باشد.
تشخیص
انجام یک معاینه فیزیکی برای تشخیص آپنه خواب لازم است، پزشک شما برای تشخیص داخل دهان و گلو شما را بازدید می‌کند. خروپف یا احساس بیش از حد خواب آلودگی در طول روز.
مطالعه خواب برای تأیید تشخیص نیاز است؛ مطالعات خواب باید به‌طور سنتی در یک مرکز خواب در شب انجام گیرد، اما با این حال، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که برای تشخیص و مطالعات خواب گاهی اوقات در خانه نیز با استفاده از بعضی تجهیزات انجام پذیر است.
در مراکز خواب، سنسورهایی بر روی انگشت، پوست سر و قفسه سینه قرار می‌گیرد که هر کدام از آنها وظایفی به عهده دارند که به شرح زیر است:
حسگرهایی که بر روی پوست سر قرار می‌گیرد امواج مغزی را برای اندازه‌گیری اینکه چه مدت طول می‌کشد تا بیمار به خواب رود، و چه مدت طول می‌کشد تا وارد مراحل مختلف خواب شود و اغلب چگونه در طول شب از خواب بیدار می‌شود را شناسایی می‌کند.
حسگری که در انگشت قرار می‌گیرد سطح اکسیژن در خون را اندازه‌گیری می‌کند.
حسگرهایی که بر روی قفسه سینه قرار گرفته، نرخ ضربان قلب و تنفس ثبت می‌کند، و همچنین اینکه چگونه باعث قطع تنفس در بیمار می‌شود را بررسی می‌کند.
همچنین حسگری که در داخل سوراخ‌های بینی قرار می‌گیرد فقط برای اندازه‌گیری جریان هوا است.
عوارض آپنه خواب
قطع تنفس در خواب یک وضعیت پزشکی جدی است و عوارض آن شامل موارد زیر است:
- خستگی روزانه
بیداری های مکرر مرتبط با آپنه خواب، خواب طبیعی را مختل می کند و باعث خواب آلودگی شدید روز، خستگی و تحریک پذیری می شود. - عدم تمرکز
ممکن است قطع تنفس در خواب باعث عدم تمرکز شود. برای همین افرادی که دچار قطع تنفس در خواب هستند، خطر بروز حوادث وسایل نقلیه موتوری و محل کار را افزایش می دهد. - اختلال خلقی یا افسردگی
احساس خستگی سریع فرد با کوچکترین فعالیت بدنی خسته می شود. - اختلال علملکرد
کودکان و نوجوانان مبتلا به آپنه خواب ممکن است در مدرسه عملکرد ضعیفی یا مشکلات رفتاری داشته باشند. - فشار خون بالا یا مشکلات قلبی
کاهش ناگهانی سطح اکسیژن خون که در طول آپنه خواب اتفاق می افتد، فشار خون را افزایش داده و سیستم قلبی عروقی را تحت فشار قرار می دهد. داشتن آپنه انسدادی در خواب خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهد.
آپنه انسدادی خواب ممکن است خطر حمله قلبی مکرر، سکته مغزی و ضربان قلب غیر طبیعی مانند فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد.
- دیابت نوع 2
داشتن قطع تنفس در خواب خطر ابتلا به مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2 را افزایش می دهد.
عوارض داروها و جراحی که در درمان قطع تنفس در خواببه کار می برند.
آپنه انسدادی خواب نیز با برخی از داروهای خاص و بیهوشی عمومی تداخل دارد. افراد مبتلا به قطع تنفس در خواب ممکن است بعد از عمل جراحی بزرگ دچار عوارض شوند زیرا مستعد ابتلا به مشکلات تنفسی هستند.
قبل از عمل جراحی، در مورد قطع تنفس در خواب خود و نحوه درمان آن با پزشک مشورت کنید.
- مشکلات کبدی
افراد مبتلا به آپنه خواب به احتمال زیاد در آزمایشات عملکرد کبد نتایج غیر طبیعی دارند و کبد آن ها به احتمال زیاد علائم زخم (بیماری کبد چرب غیر الکلی) را نشان می دهد. - علاوه بر همه مشکلات، خروپف با صدای بلند می تواند برای اطرافیانی که در نزدیکی شما می خوابد مشکل ساز باشد.
ایا آپنه انسدادی خواب ، سرطان زاست ؟
آپنه خواب خطر ابتلا به برخی سرطان ها از جمله سرطان کلیه، ملانوما، سرطان سینه و سرطان رحم را افزایش می دهد.
هنوز این ارتباط به درستی درک نشده است اما به گفته دانشمندان سوئدی، اختلال مکرر در تنفس در طول شب ممکن است باعث ایجاد استرس اکسیداتیو در بدن شده و این استرس فرایند التهاب را وخیم کند.
التهاب مهمترین عامل برای افزایش خطر ابتلا به سرطان است.
کشف این ارتباط، بر اهمیت و تشخیص درمان آپنه خواب می افزاید. این عارضه در مراکز و کلینیک های خواب مراکز درمانی قابل تشخیص است. تشخیص، تنها یک شب طول می کشد و به هیچ وجه دردناک نیست.
متداول ترین روش درمانی آپنه انسدادی خواب، استفاده از دستگاه جریان هوای مثبت است. این دستگاه راه های تنفسی را در طول شب باز نگه می دارد و جریان هوا را از طریق یک ماسک که در هنگام خواب استفاده می شود، به آرامی فراهم می کند.
این ابزار وقفه های تنفسی ناشی از آپنه خواب را از بین می برد.
سایر روش های درمانی عبارتند از تغییرات در شیوه زندگی مانند کاهش وزن، تغییر وضعیت و پوزیشن خواب و در نهایت جراحی برای اصلاح انسداد آناتومیکی در گلو.
درمان آپنه‌ی انسدادی خواب
هر کدام از موارد زیر می‌تواند موجب بهبود آپنه‌ی انسدادی خواب شود:
- کاهش وزن
- اجتناب از‌مصرف الکل و داروهای خواب آور
- به پهلو بخوابید.
- از CPAP استفاده کنید.
- از ابزار‌های دهانی استفاده کنید.
- جراحی
آپنه مرکزی خواب چگونه درمان می‌شود؟
اگر آپنه مرکزی خواب به دنبال بیماری‌های دیگر مانند نارسایی احتقانی قلب ایجاد شود با درمان بیماری زمینه ای آپنه نیز درمان می‌شود.
از طرفی برخی درمان‌های محافظه کارانه برای آپنه‌ی انسدادی خواب احتمالا به افرادی که دارای آپنه مرکزی خواب هستند نیز مفید خواهد بود. برخی از این درمان‌های محافظه کار عبارتند از:
- کاهش وزن (در صورت لزوم) و سپس حفظ وزن مناسب
- اجتناب از مصرف الکل و قرص خواب آور
- خوابیدن به پهلو
- استفاده از اسپری بینی یا نوار تنفسی: برای حفظ جریان هوا اگر دچار سینوسی یا گرفتگی بینی هستید.
- اجتناب از بی خواب
- درمان دیگر فشار هوای مثبت مداوم (CPAP): که ترجیحا درمان اولیه برای اکثر افراد مبتلا به آپنه‌ی انسدادی خواب است. این درمان در افراد مبتلا به آپنه مرکزی خواب نیز مفید است. این درمان به ویژه در مورد افراد مبتلا به آپنه مرکزی خواب همراه با نارسایی قلبی استفاده می‌شود.
- دستگاه فشار مثبت دائم مجرای تنفسی CPAP
Remede System: برای بیماران مبتلا به آپنه مرکزی خواب متوسط تا شدید، اخیرا دستگاه ایمپلنت به نام Remede System نیز تایید شده است.
در این روش دستگاهی کوچک تحت جراحی زیر پوست در ناحیه سینه قرار می‌گیرد که در آن باعث تحریک اعصابی می‌شود که دیافراگم را هنگام تنفس حرکت می‌دهد.
در هنگام خواب شما سیگنال‌های تنفسی شما را ارزیابی می‌کند و به طبیعی شدن الگوهای تنفس کمک می‌کند.
- داروها: داروها می‌توانند در برخی موارد مورد استفاده قرار گیرند. داروهای مختلف جهت بهبود CSA شامل استازولامید، تئوفیلین و داروهای آرام بخش و خواب آور هستند.
