شکاف کام (لب) یا لب شکری چیست و درمان آن
شکاف کام (لب) یا لب شکری
لَبشِکَری یا لَبِ شکافته، ترجمه Cleft Palate و شکاف کام می شود Cleft Lip لب شکری می شود، یکی از نواقص زایشی بدن است. در این حالت بخشی از لب نوزاد بازمیماند و گوشت آن رشد کافی نداشتهاست.
حالت لبشکری ممکن است همزمان با کام شکافته رخ بدهد. در حالت کام شکافته، بخشهای چپ و راست سختکام پیوستگی ندارند. کامها یا لبهای شکافته در هر ۶۰۰ تا ۸۰۰ زایمان رخ میدهد و امروزه میتوان با جراحی سریع پس از زایمان آن را رفع کرد.
شکاف کامل لب به داخل سوراخ بینی گسترش مییابد و استخوان آلویول را درگیر میکند و تعداد دندانها را هم تحت تأثیر قرار میدهد. گاهی اوقات نداشتن بعضی از جوانههای دندانی یا داشتن دندانهای اضافی مشاهده میشود.
پارگی یا بسته نشدن لب را لب شکری و شکاف سقف دهان را شکاف کام میگویند.این موارد روی زیبایی فرد تأثیر دارد و در صورت برطرف نشدن میتواند باعث ایجاد برخی مشکلات روحی در آینده شود.
شکاف لب و کام معمولاً در هنگام تولد بلافاصله تشخیص داده میشود. شکاف کام مانند شکاف لب روی ظاهر تأثیر نمیگذارد اما شایعترین شکاف فقط در عضلات کام رخ میدهد که در پشت دهان قرار دارد.
شکافهای لب و کام زمانی به وجود میآید که بافتهایی در صورت و دهان کودک بهدرستی به هم جوش نمیخورند.
بافتهایی که لب و کام را تشکیل میدهند معمولاً در ماههای دوم و سوم بارداری به هم جوش میخورند اما در نوزادانی که دارای شکاف لب و کام هستند هرگز به هم جوش نمیخورد و یا فقط به صورت جزئی اتفاق میافتد.
شکاف لب و کام قابل درمان است. این درمان از بدو تولد نوزاد آغاز میشود و تا نوجوانی طول میکشد. نوع درمان در این کودکان با توجه به شدت مشکل در کودک بررسی و پیگیری میشود.
جراحی معمولترین روش درمان شکاف کام است که با بزرگتر شدن کودک ممکن است نیاز به جراحیهای بیشتری نیز وجود داشته باشد اما معمولاً در همان نوزادی این مشکل برطرف میشود.
دیگر نامها
لبشکری را با نامهای خرگوشلب، شکافتهلب، لبچاک، چهارلب، سهلبه، سهلنج، کفیدهلب، و شکرلب نیز مینامیدند.
انواع مختلف شکاف لب و کام
به طور کلی سه نوع شکاف وجود دارد
- فقط لب شکاف دارد.
- فقط کام شکاف دارد.
- هم لب و هم کام دارای شکاف است.
شکاف لب ممکن است خیلی خفیف باشد و فقط به صورت یک فرورفتگی در لب بالا باشد و یا ممکن است خیلی عمیق باشد و از لب شروع شده و تا سوراخ بینی ادامه یابد و تا کام سخت و حتی تا کام نرم کشیده شود. شکاف لب می تواند یک طرفه یا دو طرفه باشد.
علل شکاف کام و لب
علت شکاف کام و لب هنوز به طور دقیق مشخص نیست. اما پزشکان معتقدند که این نقص به دلیل تاثیرات عوامل ژنتیکی و محیطی رخ می دهد.
اگر یک یا هر دو والدین ژن ناقص مربوط به ایجاد این نقص را حمل کنند احتمالا فرزندشان نیز دچار این نقص خواهد شد.
علاوه بر عوامل ژنتیکی، محققان معتقدند که انجام برخی از کارها در طی دوره بارداری میتواند در به وجود آمدن شکاف لب و شکاف کام در جنین تاثیر داشته باشد. برای مثال موراد زیر میتوانند باعث بروز چنین نقصی شوند:
- سیگار کشیدن
- نوشیدن الکل
- سوء مصرف مواد مخدر
- دیابتی بودن
- عدم دریافت ویتامین های ضروری پیش از بارداری مثل اسید فولیک
- شکاف می تواند به عنوان یک نقص جداگانه هنگام تولد یا به عنوان بخشی از یک سندرم ژنتیکی بزرگتر و جدیتر مانند سندرم وان-در-وود یا سندروم ولوکاردیوفاسیال رخ دهد که هر دو اختلال ناهنجاری ژنتیکی هستند.
میزان شیوع شکاف کام و لب
براساس آمار مرکز کنترل بیماری ها و پیشگیری (CDC) هر ساله حدود ۲۶۵۰ نوزاد با شکاف کام و حدود ۴۴۴۰ نوزاد با شکاف لب با یا بدون شکاف کام در آمریکا متولد می شوند.
این آمار نشان دهنده میزان اهمیت توجه درمانگران به شکاف کام و لب می باشد.
احتمال وجود شکاف لب با یا بدون شکاف کام در پسرها بیشتر است. همچنین شکاف کام بدون شکاف لب هم در دختران شایع تر است.
آیا میتوان شکاف کام و لب را پیش از تولد تشخیص داد؟ علائم وجود شکاف در کام و لب چیست؟
در سالهای اخیر تشخیص شکاف کام و لب از طریق سونوگرافی سه بعدی امکانپذیر شده است. بنابراین پزشکان به مادران و پدرانی که زمینه ژنتیکی شکاف لب و کام را دارند، این نوع سونوگرافی را توصیه میکنند.
یکی از مهمترین نکات در مورد این بیماری ظاهری ، تشخیص و درمان به موقع آن است.
البته در برخی موارد، شکاف کام و لب نوزاد تنها پس از تولد مشخص میشود. در این صورت شکاف موجود در دهان یا لب نوزاد، هر دو طرف صورت او را تحت تأثیر قرار میدهد.
البته شکاف کام تأثیر چندانی در ظاهر نوزاد به وجود نمیآورد. اما شکاف لب از لثه بالایی نوزاد آغاز شده و در برخی موارد تا زیر بینی امتداد پیدا میکند.
در برخی موارد، شکاف کام در قسمت انتهایی دهان نوزاد ایجاد شده است. بنابراین ممکن است حتی هنگام زایمان نیز متوجه آن نشوند. این شکافها تنها با بروز علائم مشخص میشوند.
علائمی چون مشکل در بلع، صدای تودماغی و عفونت بسیار شدید میتوانند بخاطر وجود شکاف در کام کودک باشند.
پیشگیری از شکاف کام و یا لب
با توجه به اینکه معمولا پیشگیری در هر موردی از درمان موثرتر است، پس توصیه می شود در خصوص بروز این عارضه نیز راهکارهای پیشگیرانه را بیشه کرده و از بروز این نقص مادرزادی تا حد امکان جلوگیری نمایید.
از جمله اقدامات پیشگیرانه در این عارضه عبارت اند از:
- مراجعه و مشورت با پزشک متخصص پیش از اقدام به بارداری
- انجام معاینات و بررسی های مشکلات ژنتیکی پیش از بارداری
- اقدام به مصرف اسید فولیک در دوز و میزان مناسب از چند ماه پیش از بارداری
- گذراندن یک دوره بارداری سالم، با رژیم مناسب و به دور از استرس های محیطی
- انجام دقیق آزمایشات غربالگری پیش و پس از بارداری در زمان های معین شده، بویژه برای مادرانی که زمینه ژنتیکی ابتلا به شکاف کام یا لب را دارا هستند.
- انجام اسکن آنومالی برای جنین در افرادی که مشکوک به بروز این نقص هستند.
- انجام سونوگرافی سه بعدی در مادران مستعد به داشتن چنین نوزادی می تواند بسیار کمک کننده بوده و وضعیت کام و یا لب جنین را به خوبی به والدین نشان دهد.
درمان شکاف کام و شکاف لب
هدف درمان لب شکری و شکاف کام بهبود توانایی غذا خوردن، صحبت کردن و داشتن حس شنوایی و ظاهری طبیعی است.
تیمی که به این مشکلات رسیدگی میکنند، شامل:
- جراح متخصص در امر اصلاح کام و لب شکافته، مانند پزشک متخصص پلاستیک و گوش و حلق و بینی
- جراح دهان و دندان
- پزشک متخصص کودکان
- دندانپزشک اطفال
- پرستار
- شنوایی سنج
- گفتار سنج
- مشاور ژنتیک
- مددکار اجتماعی
- روانشناس
معمولا برای اصلاح این مشکل و سایر مشکلات وابسته به آن از جراحی استفاده میشود.
-
جراحی شکاف کام
جراحی برای رفع مشکلات ناشی از این نقص مادرزادی به وضعیت کودک بستگی دارد. علاوه بر اصلاح اولیهی کام شکافته، یک سری جراحی های تکمیلی برای بهبود وضع گفتاری و ظاهر لب و بینی کودک انجام میشود.
جراح معمولاً به این ترتیب عمل میکند:
- اصلاح لب شکری – در سه ماه تا ۶ ماه اول زندگی کودک
- اصلاح کام شکافته – تا ۱۲ ماهگی کودک، هر چه این جراحی زودتر انجام شود، نتایج بهتری به دنبال خواهد داشت.
- جراحیهای تکمیلی – بین ۲ سالگی تا سالهای اول نوجوانی
این جراحیها در بیمارستان انجام میشوند. کودک تحت بیهوشی عمومی قرار گرفته و در طول جراحی هیچ دردی احساس نخواهد کرد.
برای اصلاح این مشکلات از چندین روش جراحی استفاده خواهد شد و علاوه بر بازسازی منطقهی آسیب دیده صورت از دیگر مشکلات و عوارض جانبی هم پیشگیری خواهد شد.
-
اصلاح لب شکری :
برای بستن شکاف لب دو قسمت شکاف برش خورده و بعد به هم بخیه زده میشوند. در هنگام انجام این عمل ترمیمی سعی میشود که نتیجه نهایی یک لب با ظاهر، ساختار و عملکرد طبیعی باشد. اگر نیاز باشد جراحی ترمینی بینی هم انجام خواهد شد.
-
اصلاح شکاف کام :
برای بستن شکاف و دوباره ساختن سقف دهان، بسته به وضعیت کودک از روشهای مختلفی استفاده میشود. جراح ممکن است در دو طرف شکاف برشی ایجاد کرده و بعد آن را با ماهیچهها و بافتهای مختلف بپوشاند و قسمت ترمیم شده را با بخیه ببندد.
-
جراحی میرنگوتومی:
در کودکان مبتلا به کام شکافته ممکن است برای کاهش خطر عفونت مزمن مزمن گوش میانی و از دست دادن شنوایی لولههایی در گوش کار گذاشته شود.
در این روش جراحی به منظور جلوگیری از تجمع مایعات گوش و برای ایجاد یک دهانه، یک لولهی کوچک در قسمت پردهی گوش نصب میشود.
-
جراحی زیبایی برای بازسازی و احیای شکل ظاهری:
این جراحی تکمیلی برای بهبود شکل ظاهری دهان، لب و بینی انجام میشود.
جراح با انجام این روشها تا حدود زیاد و قابل توجهی ظاهر کودک، کیفیت زندگی، توانایی غذا خوردن، نفس کشیدن و صحبت کردن او را بهبود خواهد بخشید.
خطرات احتمالی این جراحی شامل خونریزی، عفونت، طولانی شدن زمان بهبودی، وسیع شدن جای زخم، آسیب موقت یا دایم به اعصاب، رگهای خونی و دیگر ساختارهای صورت است.
-
درمان عوارض جانبی
گاهی به واسطهی لب شکری و کام شکافته مشکلات دیگری هم برای فرد ایجاد میشود که برای رفع آنها باید از این روشهای درمانی استفاده کرد:
- راهکارهایی برای تغذیهی نوزاد، برای مثال استفاده از سر شیشههای شیر مخصوص
- گفتار درمانی برای اصلاح گفتار
- ابزارهای ارتودنسی برای اصلاح دندانها
- زیر نظر دندانپزشک اطفال بودن برای بررسی چگونگی رشد دندانها و سلامت کلی دهان و دندان
- بررسی مداوم گوش میانی برای تشخیص سریع عفونت احتمالی گوش
- استفاده از وسایل کمک شنوایی مانند سمعک برای کودکانی با مشکل ناشنوایی و کم شنوایی
- مراجعه به روانشناس و مشاور برای غلبه بر استرس و نگرانیها
عوارض جانبی شکاف کام و لب
کودکانی که شکاف لب با یا بدون شکاف کام دارند، با مشکلاتی مواجه هستند. مشکلات این کودکان بستگی به نوع و شدت عارضه دارد.
- مشکلات غذا خوردن: یکی از مشکلاتی که بلافاصله پس از تولد ایجاد می شود، مشکل در غذا خوردن است. بیشتر نوزادان دارای شکاف لب می توانند از سینه مادر شیر بخورند، ولی شکاف کام در جریان مکیدن مشکل ایجاد می کند.
- عفونت گوش: اگرچه به نظر می رسد فاصله کام تا گوش زیاد است، ولی کودکان دارای شکاف کام بیشتر دچار عفونت گوش می شوند. دلیل این اتفاق وجود شیپور استاش است.
شیپور استاش لوله ای است که فشار هوا را در هر دو طرف پرده گوش متعادل میکند. شنوایی این کودکان حتما باید به صورت دوره ای چک شود و تحت نظر پزشک متخصص گوش و حلق و بینی باشند.
- مشکلات دندانی: اگر شکاف تا لثه های بالایی ادامه پیدا کند، رشد دندان ها ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد.
- مشکلات گفتاری: کام نقش مهمی در تولید صداها دارد و رشد طبیعی گفتار در کودکان دارای شکاف کام و لب تحت تاثیر قرار می گیرد.
با توجه به شکافی که در ناحیه کام وجود دارد، هوا هنگام صحبت وارد مسیر صحیح نمی گردد و صدای این کودکان تودماغی به نظر می رسد.
همچنین ممکن است این کودکان دوره هایی از آسیب شنوایی را تجربه کنند و همین مورد می تواند روی گفتار آن ها نیز تاثیر بگذارد.
- مشکلات دوره ی درمانی: کودکانی که شکاف کام و لب دارند، شرایط مراقبتی خاصی را نیاز دارند که با کودکان طبیعی متفاوت است. این شرایط مراقبتی از نظر اجتماعی و عاطفی روی کودک تاثیر می گذارد و مانع از تجربه محیط به طور طبیعی می شود.
همچنین برخی از این کودکان در آینده با کمبود اعتماد به نفس و مشکل در روابط اجتماعی مواجه می شوند؛ که روانشناس می تواند کمک شایانی به این کودکان ارائه دهد.
تغذیه در نوزادان شکاف کام و لب
برخی از کودکان دارای شکاف کام و لب، مشکلاتی در تغذیه خواهند داشت. در اوایل شیردهی ممکن است شیر از بینی کودک خارج شود. کودکی که فقط شکاف لب دارد، مشکل چندانی در تغذیه از سینه مادر ندارد.
مادر باید سینه را در موقعیتی قرار دهد که کودک بتواند با قسمت سالم، آن را بگیرد. نحوه دقیق شیردهی، باتوجه به مشکل کودک، در بیمارستان به مادران آموزش داده می شود.
در هنگام شیردهی، مادر و کودک باید ارتباط خوب و نزدیکی باهم داشته باشند. حتما حین تغذیه با کودک خود صحبت کنید و او را نوازش کنید. زیرا تمامی کودکان حین تغذیه، نیاز به احساس لطف و محبت مادرانه دارند.
توصیه هایی به پدر و مادر و اعضای خانواده
1- ملامت کردن خود دردی را دوا نمیکند، در عوض:
2- هرچه نیرو دارید وقف حمایت از فرزندتان و درمان دراز مدت وی کنید
3- احساسات خود را درک کنید: احساس ناراحتی، خشم و اندوه در این شرایط بسیار طبیعی است.
توصیه هایی برای نگهداری از کودک دلبندتان
1- در یک کلام: حمایت و حمایت و حمایت.
2- کودک شما قبل از هر چیز یک انسان است، به چشم مشکل نگاهش نکنید!
3-همیشه و مداوم روی استعدادها و توانمندیها و نکات مثبت او تمرکز کنید تا جایی که این نوع نگاه برای شما و کودکتان تثبیت شود.
4- به کودک خود به عنوان یک انسان و نه یک مشکل نگاه کنید .
5- مدام به جنبههای مثبت کودک خود اشاره کنید.
6- به فرزندتان به طرق مختلف اعتماد به نفس بدهید، اجازه تصمیم گیری یکی از همین راه هاست.
7- تشویق در این زمینه بسیار موثر است، تا میتوانید کودکتان را تشویق کنید.
8- شرایطی را فراهم کنید که در هر وضعیتی بتواند با شما صحبت کند.